432

70 e JAARGANG I NOVEMBER 2025 I Nr. 5 I € 7.25 al 70 jaar hét Indisch maandblad Van de Kampili-reünie tot die van FC Garuda De mooiste reünieverhalen Een bijzondere jubileumreis naar Medan Van foodblog tot kookboek Herinneren en samenzijn de reünieDISCOVER the Indo International The digital magazine for and by Indos all around the world Discover your heritage and learn all about Dutch Indo culture and history Read stories written by Indos from the USA to Australia, from Taiwan to the Netherlands. By digital subscription only. For € 49,- a year you receive both Moesson ánd the Indo International. Read your copy in the Moesson-app or online at www.moesson.prenly.com www.moesson.com- VO OR W O ORD - Reünie I Eén keer ben ik naar een reünie geweest, van mijn middelbare school. Tegen beter weten in eigenlijk, want al die tv-series en Hollywoordfilms over high school reunion-drama’s zijn er natuurlijk niet voor niks. k was een vreemde eend in de bijt op mijn middelbare Gelukkig zijn er ook mooie reünieverhalen. Het is niet school. Een keurige school met veel zonen en dochters voor niets dat er zoveel georganiseerd worden. van advocaten, chirurgen, notarissen en bankiers. Sommigen al tientallen jaren, zoals de reünie van Indi- Laten we het zo zeggen: er waren in mijn klas weinig sche voetbalverenigingen en die van de Stichting andere kinderen met een gitarist als vader en een Erfgoed Medan, waar je in deze editie over kunt lezen. moeder die administratief medewerkster (bij Moesson) Mooie samenkomsten van mensen die een geschiedenis was. Het merendeel van de leerlingen zat op hockey. delen, herinneringen ophalen en verhalen doorvertellen. Ik heb op de talloze schoolhockeydagen écht geprobeerd Tegelijkertijd zien organisatoren van bijvoorbeeld een bal te raken met die stick, maar ik keek toch liever naar kampreünies, dat de ouderen die kunnen vertellen wat ze hockey dan dat ik het deed. Een toekomst in een traditio- tientallen jaren geleden hebben meegemaakt, langzaam nele studentenstad als Leiden of Groningen en deelname wegvallen en dat de bezoekersaantallen teruglopen. aan het corps was niet meer dan normaal. Toen ik de Bijzonder om te zien dat de jongere generaties dan toch vader van een klasgenoot vertelde dat ik naar Amsterdam wel de reünies blijven bezoeken, om de geschiedenis van ging om te studeren en de journalistiek in wilde, zei hij tot hun overleden grootouders of ouders te delen en er meer mijn afschuw: ‘Ja, dat soort mensen heb je ook nodig.’ over te weten te komen van andere bezoekers. Gelukkig was ik niet het enige buitenbeentje en heb ik We krijgen zo vaak berichten over Indische reünies, dat door de jaren heen een aantal mooie vriendschappen we er graag een hele editie aan wijden. Met deze maand gekend op deze school. Met veel warme herinneringen veel mooie lezersbijdragen en persoonlijke verhalen. denk ik terug aan die schoolvriendinnen en -vrienden. Sommigen zie ik af en toe nog, of heb ik contact mee via sociale media. Dus toen ik op een keer een e-mail kreeg van school, reünie, dacht ik: waarom niet? Wie weet zie ik die leuke vriendinnen daar ook weer en kan ik nog eens praten met mijn favoriete docenten. Op dát moment had ik moeten denken aan die tv-series en Hollywoodfilms. Want natuurlijk waren alle leuke mensen níet op de feestavond aanwezig. En op mijn Frans- en wiskundedocent Foto: Ashley de Groot waarin stond dat het lustrum gevierd zou worden met een na, waren er geen docenten van wie ik les had gehad. Ik voelde me totaal verloren in de feestelijk versierde kantine vol oud-schoolgenoten die ik niet of nauwelijks (her)kende. Wel kreeg ik nog een compliment van een brallerige oud-klasgenoot, die me had gezien als verslaggever bij RTL Nieuws. ‘Nou, je bent toch best goed terecht gekomen.’ En nee, dit was niet de zoon van die vader hierboven. Het was wel duidelijk dat dit de laatste schoolreünie voor mij werd. 3Inhoud PERSOONLIJK VERHAAL 10 22 32 47 Reunited Vijf verhalen van lezers over hun reünie. 10 16 Indo-efficiëntie Zo’n familiereünie organiseren valt nog niet mee. Hello, goodbye Vivian Boon bezoekt het huis waar zij opgroeide. Weerzien Liz Pikart ziet na 48 jaar haar schoolvriendinnetje terug. HISTORISCH 16 Het pannetje van Oliemans Hoe een rantang generaties later families samenbrengt. INTERVIEW De voorlopers 28 Jill Berens en Monique Soemasih kijken terug op hun studietijd en hun bijzondere band met hun studiegroep. Gedeelde roots, makanan en 43 vriendschap Deze deelnemers aan Tracing Your Roots zochten hun roots, maar vonden elkaar. REPORTAGE 36 Nog één keer FC Garuda De bruisende kumpulan van oud-voetballers. Een reis naar oorsprong, erfgoed en 38 verbinding De bijzondere jubileumreis van de Stichting Erfgoed Medan. BOEKOE 28 4 Blikvangers uit de Indische bibliotheek Thom Hoffman over Uit de suiker in de tabak van P.A.Daum. 32COLUMNS 21 27 36 34 Robin Block: Boefjes. Esmay Usmany: Tali halus. Frans Leidelmeijer: Een hernieuwde kennismaking. SERIE 40 Belanda tussen de Indo’s Herinneringen aan een pinda-automaat door Coos Versteeg. MAKAN 56 58 Julia’s studententoko: sticky tempé uit de airfryer. Kookpret voor de thuiskok Van foodblog tot kookboek: de SmaakMenutie. IEDERE MAAND 6 8 9 52 38 62 56 64 66 67 Nieuwtjes Indopuzzel Oleh Oleh Belanja in de Moessonshop Anak Moesson: met Ni Luh, een uitje en een strip. Beleven Ting Ting Colofon Cover: Jubileumreis van de Stichting Erfgoed Medan, door Bambang Eko Sujatmiko. 5- P ER S O ONL I JK V ERH A A L - 5e klas Heuvelschool Semarang In september 1994 plaatste Moesson deze Oude foto’s werden uitgewisseld, nog meer foto van de 5e klas Heuvelschool Semarang namen van vrienden kwamen boven water. in 1952. Eerst kwamen er geen reacties maar Edu kwam zelfs met zijn vrouw uit Palem- na een jaar reageerde Grace Schmidt en bang (had goed zijn vakantie gepland) en daarna Ward Pronk, helemaal uit Amerika. mijn oude schoolvriendin uit dezelfde straat Toen volgde een telefoontje van het broertje kwam met haar man uit Australië en dat van André en Gonnie Boyer. Hij kwam langs allemaal voor de reünie. De catering werd om het een en ander te vertellen en vragen door mij geregeld, want bij Indische mensen over de Heuvelschool. In 2000 kwamen er hoort toch eten en dan SMP (Sudah Makan eindelijk wat meer reacties en intussen heb Pulang) toch. ik al heel wat oude schoolvrienden terug- In 2009 weken we uit naar Amersfoort, wat gezien. Grace, Ward, mijn zus en ik kwamen meer midden in het land, want onze reünis- bij elkaar en wat was het gezellig. Ik ging op ten kwamen uit heel Nederland: Groningen, zoek naar andere leerlingen en vond wat Drenthe, Zeeland, Noord- en Zuid-Holland adressen. Ik kon beginnen met het organise- en zelfs Limburg. In Amersfoort huurden we ren van een reünie en Eric Warlicht hielp mij een zaal van de muziekvereniging Hosanna daarmee. De eerste reünie was bij Eric thuis en toko Semarang kookte voor ons. op 29 maart 2003. Helaas hebben er een paar Intussen waren er ook reünisten die afvielen, toen laten weten niet te willen komen. omdat ze ziek werden of waren overleden. Als het kon ging ik naar hun begrafenis, ja, In 2005 zagen we elkaar in de grote tuin van je wordt ouder en dat merk je. Paul en Katinka in Epe. Hiervoor kwam zelfs In 2017 was de laatste reünie, maar ik houd een oude schoolvriend uit mijn klas over uit nog steeds contact met sommigen via de Indonesië en verder ook Guus en Hans uit mail of WhatsApp of ik ga persoonlijk even Brabant. De groep werd groter en groter, langs. Op 4 september ontmoet ik weer een graag op, onderhouden waardoor we elkaar niet meer bij iemand paar schoolgenoten. contact en koesteren In 2006 weken we uit naar de kantine van Mensen zijn sociale wezens. We zoeken elkaar gezamenlijke herinneringen uit het verleden. Met familie, vrienden of lotgenoten van toen. Vijf lezersbijdragen over reünies en waarom dat zo goed voelt. 10 thuis konden ontmoeten. hockeyclub Haarlem. Daar was parkeren gemakkelijk en we hadden er de ruimte. 1e rij 3de van rechts: Edmé Bruyn-Straus. Onze laatste reünie in Amersfoort. Derde van links: Eric Warlicht. Ik sta naast hem in de groene jurk. Helaas zijn ook van deze groep een paar overleden. Edmé Bruyn-Strauss.De Reydons Precies 125 jaar geleden trouwden ze. In 1900. Op Java. In Sidoartjo op de suikerfabriek Tulangan. Isaac en Ngassima. Een Europeaan mocht wel met een ‘inlandse’ samenwonen en kinderen krijgen, maar huwen was bij wet verboden. Als njai was je heel kwetsbaar, je had geen enkel recht. Maar Isaac, onze overgrootvader trouwde direct toen het mocht met zijn Ngassima. Mijn opa Anton was toen al 6 jaar. Zijn oudste broer Jan was 12. De kinderen woonden bij hun tante Mop, de zus van Isaac, in Haarlem. Zij werden door Isaac op hun tweede vooruit gestuurd naar Nederland om niet te verindischen. Het gezin bestond uit vijf zonen en een dochter. In 1904 kwamen Isaac en Ngassima na 25 jaar op de suikerfabriek naar Holland. Met nog drie zonen. In Haarlem kregen ze nog een jongen en een meisje. In totaal elf kinderen. Allemaal volgden ze een opleiding of een studie. Ze vormden een heel hecht elftal, misschien ook omdat hun eigen sterke moeder hen al vroeg moest loslaten. Zij heeft haar hele leven niet kunnen lezen of schrijven. De kinderen moesten het van elkaar hebben en van hun tante Mop. Ze zwermden uit over de hele wereld, maar geen van de Reydonnen was tijdens de Tweede Wereldoorlog in Indonesië. Wel in de VS, Australië, NieuwZeeland, Brazilië, Chili, Cyprus, Canada en in Nederland. De Reydons werden onder meer huisarts of ingenieur. De jongste was de ongetrouwde tante Tine. Zij onderhield intense contacten met al haar broers, haar zus en alle nazaten. Toen zij stierf in 1992 bleef de familie het contact met elkaar onderhouden. Ngassima. 1932 Bloemendaal, Ngassima tussen haar zonen en dochters en hun partners. 11- HI S T ORI S C H - Het pannetje van Oliemans Het is een wel heel bijzondere poesaka: een aluminium rantang met daarin 278 gekerfde namen van krijgsgevangenen tijdens de Japanse bezetting. Een pannetje dat mensen door de jaren heen bijeenbracht en dat nu nog steeds doet. Door Ricci Scheldwacht D it verhaal begint met een e-mail in de Toen ik Karin van Hoorn belde om meer te we- Bij Moesson zijn wij daar uiteraard blij mee. mailbox van de redactie. ten te komen, vertelde ze dat het pannetje in het En niet wij alleen, want op onze pasar boekoe Hij werd op 5 september verstuurd bezit was van Walter Oliemans. komen mensen, die juist wél in die oude boeken door Karin van Hoorn. Oliemans? Waar kende ik die naam toch van? geïnteresseerd zijn. Vaak zijn het jongere kopers, die meer over hun familiegeschiedenis ‘Beste redactie. In de boekwinkel van Moesson krijgen we willen weten en daarvoor op zoek gaan naar Graag zou ik uw aandacht willen voor een regelmatig boeken, die we mogen verkopen bronnen die antwoorden op hun vragen kunnen prachtig verhaal over mensen die elkaar op onze pasar boekoe - onze boekenmarkt voor geven. En laat veel van die oude boeken nu een vonden ... wiens vaders aan de Pakan Baroe tweedehands boeken, die we eens in de zoveel schat aan informatie bevatten. spoorweg hebben gewerkt, vaders, waarvan tijd houden. De opbrengst daarvan is voor de de een de namen van zijn lotgenoten in een Stichting Erfgoed Tjalie Robinson. Die is in het Boven op de stapel boeken die ik apart had pannetje heeft gekrast, een rantang, en waar- leven geroepen om de geschiedenis en cultuur gelegd lag een boek mij al weken aan te staren: van de anderen de naam van hun vader in dat van de Indische gemeenschap in Nederland in Het pannetje van Oliemans. Vijfhonderd krijgs- pannetje zien staan. stand te houden en door te geven aan volgende gevangenen onder de Japanners van De emotie van elkaar ontmoeten, maar ook generaties. C. van Heekeren. het verhaal achter die namen, en achter dat Soms leg ik een boek apart. Omdat ik het nog pannetje ... dat is toch geweldig!’ niet heb gelezen, of omdat de titel me intrigeert, Toeval of lotsbestemming? of ergens in mijn achterhoofd is blijven hangen. 16 Vaak zijn de boeken van mensen geweest die Op de achterflap van Het pannetje van Olie- kleiner gaan wonen of zijn overleden. Hun kin- mans las ik dat C. van Heekeren bestuursamb- deren zijn er niet in geïnteresseerd en zetten ze tenaar in Nederlands-Indië was geweest en te koop op www.boekwinkeltjes.nl of schen- tijdens de Japanse bezetting in Zuid-Atjeh, ken ze aan ons. samen met zo’n 500 andere Nederlandse,Britse en Australische krijgsgevangenen in een Japans kamp was geïnterneerd. Deze groep krijgsgevangen, die zichzelf de Atjeh-party noemde, moest samen met nog enkele duizenden Indonesische dwangarbeiders, de zogeheten Romusha’s, in het binnenland van Atjeh een weg aanleggen. Toen die klaar was mochten ze een paar weken uitrusten. Daarna werden ze afgevoerd naar Midden-Sumatra, waar ze opnieuw aan het werk werden gezet en aan de Pakanbaroe-spoorweg moesten werken. In een oude Tong Tong (15 mei 1963) vond ik een verslag van een reünie van de Atjeh-party op 27 april van dat jaar, waarvoor zich zo’n 120 deelnemers hadden gemeld. Dankzij onder meer een oproep in Tong Tong had reünieorganisator Van Heekeren 200 man kunnen opsporen. Sommigen van hen waren al overleden. Tijdens de bijeenkomst vertelde hij dat hij van plan was om een boek over hun tijd in gevangenschap te schrijven. Hij vroeg de aanwezigen of ze hun verhalen met hem wilde delen. Uiteindelijk deden 100 van hen dat. 17- REP OR TAGE - Nog één keer FC Garuda Nog één keer dan, dacht Rubens Agaatsz toen hij een paar maanden geleden zijn draaiboek voor een reünie van FC Garuda uit de kast trok. Eigenlijk was hij ermee gestopt, met dat geregel. Maar toch trommelde hij nog één keer de vedetten van zijn oude Indische voetbalvereniging op voor een reünie in het zonnige Brabant. Tekst en foto’s Vivian Boon / Oude foto’s: collectie Rubens Agaatsz. I k moet het even opzoeken, Berkel- door organisator Rubens Agaatsz (78) die me Enschot, als ik hoor dat daar de reünie van omhelst en zijn zorgen uitspreekt: ‘Ze zeggen FC Garuda gehouden wordt. ‘Hotel De allemaal af, weet je. Iedereen wil naar het Druiventros’ klinkt ook niet meteen als strand! Sinds gisterenavond al krijg ik bericht- de meest voor de hand liggende locatie jes van mensen die zeggen dat ze toch maar voor een samenkomst van een honderdtal niet komen. Ik maak me wel een beetje zorgen Indo’s die trouwens meteen om een soulband hoor. Wat moet ik nou straks met al dat eten?’ vroegen toen de nieuwe reünie werd aange- Bemoedigend, maar licht bezorgd, zeg ik: kondigd. En eerlijk gezegd, als ik het parkeer- ‘Het is nog vroeg, ze komen vast wel, terrein van De Druiventros oprijd, straalt de wacht nog maar even.’ locatie niet heel veel soul uit … Al veertig jaar organiseert Rubens dit soort 36 Het is een zonovergoten middag, echt strand- reünies en feestjes. ‘Hij is er heel goed in,’ weer. Dus ik vraag me tijdens de lange rit naar zegt zijn vrouw Sonja die altijd meehelpt en Brabant af of er wel publiek op het evenement meestal de catering op zich neemt. af zal komen. Mijn vrees wordt bij binnen- ‘Eigenlijk was hij er in 2023 al mee gestopt, het komst in een behoorlijk lege zaal bevestigd kost zoveel tijd en energie.’ Maar deze wilde