101

70 e JAARGANG I SEPTEMBER 2025 I Nr. 3 I € 7.25 al 70 jaar hét Indisch maandblad Gasthoofdredacteur: Frans Leidelmeijer al 25 jaar kunstexpert bij Moesson Een kritische blik Het nieuwe op Fenix kunstmuseum over migratie Kunstwerken- VO OR W O ORD - Special Guest Al 25 jaar schrijft Frans Leidelmeijer voor Moesson. 25 jaar waarin hij zijn passie voor kunst met ons deelt. Wat ben ik Frans dankbaar voor al die mooie columns en bewonder ik hem om zijn kennis van het vak. Na 25 jaar is het hoog tijd dat Frans als gast-hoofdredacteur een editie van Moesson vult met de door hem zo geliefde kunst uit Indië en Indonesië. Met een diepe buiging voor al zijn werk voor Moesson, doe ik deze maand graag een stapje opzij. (VB) V oor het septembernummer dat in het teken van kunst Voor dit nummer heb ik een eregalerij gemaakt van kunste- staat nodigde Vivian Boon me uit als gasthoofdredac- naars en vormgevers, wiens werk ik bewonder zoals Jan teur. Maandelijks schrijf ik in Moesson een column Toorop, Hadassah Emmerich, architect Max van Huut, Eppo over kunst en vormgeving dat Indisch/Indonesisch Doeve, vormgever Kho Liang Ie (het Stedelijk Museum gerelateerd is. Dat begon toen Marjolein van Asdonck Amsterdam bereidt eindelijk een overzichtstentoonstelling en haar partner Geert Onno Prins in 2001 de leiding over dit van hem voor) en nog vele anderen. En dan heb ik ze nog blad kregen en mij uitnodigden om elke maand een column niet eens allemaal kunnen noemen. te schrijven. Dat doe ik dus al 25 jaar. Het wordt tijd dat al deze kunstenaars de aandacht krijgen die ze verdienen. De directeur van het Stedelijk Museum Ik hou van architectuur, beeldende kunst, toegepaste kunst heeft zijn mond vol over diversiteit en inclusie, maar is daar- en mode. Ooit wilde ik modeontwerper worden. in nogal selectief. Tot dusver heb ik alleen maar werken ge- In plaats daarvan werd ik kunsthandelaar in toegepaste zien van kunstenaars uit de West. Misschien een idee om kunst 1890 - 1940, met het accent op de Nederlandse eens kunstenaars uit die andere voormalige kolonie in de vormgeving. De kennis hierover heb ik mezelf aangeleerd. Oost, een tentoonstelling in het Stedelijk te gunnen? Autodidact heet dat. Ook mijn bezoek aan het pas geopende Kunstmuseum Na 50 jaar, waarvan een deel met wijlen compagnon en Fenix in Rotterdam leerde dat er helaas zelfs in een mu- partner Daan van der Cingel, ben ik nu een kunsthandelaar seum over migratie nog altijd een blinde vlek is voor het in ruste. In al die jaren heb ik de Nederlandse stijlen als Indische verhaal. Nieuwe Kunst, de Amsterdamse School, De Stijl, de Haagse School en het Nieuwe Bouwen in Nederland maar ook ver Tot slot nog dit: Mijn grote wens is om in het Van Gogh daarbuiten een podium gegeven. Dat wilde ik ook doen met Museum het werk van de Indonesische kunstenaar Kusuma kunst en vormgeving van kunstenaars met roots in voorma- Affandi in relatie te brengen met dat van Vincent van Gogh lig Nederlands-Indië. en het werk van deze in Indonesië wereldberoemde kun- Daarom deed ik in 2011 mee met het collectief de Blauwe stenaar, hij heeft in Jogjakarta zelfs een eigen museum, Kamer aan de kunstbeurs Arti in de Fokker Terminal Den te koppelen aan dat van de grote meester. Haag met louter werk van kunstenaars met een Indische, Wellicht kan deze editie daaraan bijdragen. Who knows. Indochinese of Molukse achtergrond. Ik wens u veel leesplezier. Op initiatief van de Stichting Indisch erfgoed Apeldoorn werd er in 2014 in het Coda Museum in Apeldoorn de ten- Frans Leidelmeijer toonstelling Indisch DNA gehouden met werk van kunstenaars en vormgevers met een Indische achtergrond. Voor deze tentoonstelling was ik vanwege de Blauwe Kamer gevraagd als adviseur, waardoor veel van dezelfde kunstenaars deelnamen. Beide manifestaties werden goed bezocht, maar of de kunstenaars daardoor ook meer verkochten? Nederland is een klein land en wil je als kunstenaar doorbreken, dan moet je naast talent ook geluk hebben. Veel kunstenaars in Nederland, enkele uitzonderingen daargelaten, hebben naast hun beroep als beeldend kunstenaar vaak een baan erbij. 3Inhoud REPORTAGE 10 Met Frans naar Fenix. Een kritische blik op het nieuwe migratiemuseum. 30 ACHTERGROND De keuze van Frans. 14 De favoriete kunstenaars, architecten en vormgevers met een Indisch familieverleden van Frans Leidelmeijer. 30 Kunst op een kaartje De ongelimiteerde hoeveelheid kunst van Art Unlimited. BOEKOE 32 Blikvangers uit de Indische bibliotheek. Thom Hoffman over Speelgoed voor de zielen. INTERVIEW 38 Dansend door het leven. Een boeiend gesprek met danser Arnaud Kokosky Deforchaux. COLUMN 28 35 49 Alide Wormser: Vergeten en Verloren. Esmay Usmany: Haakje. Aubrey van Leeuwen: Vele gezichten van kunst. HISTORISCH 38 De Serimpi-danseres onder 44 de golven van de Middellandse Zee. Over de gezonken kunst aan boord van de Dempo. SERIE 50 4 Belanda tussen de Indo’s. Kunst met de kleur van de tropen door Coos Versteeg. 4454 MAKAN 54 56 Julia’s studententoko. Oma’s Indische macaroni. The Happy Toko: van lempers tot lakken. In de Happy Toko komen koffiebar en nagelsalon samen. IEDERE MAAND 10 6 8 9 49 52 53 62 64 66 67 14 Nieuwtjes Indopuzzel Oleh Oleh Abonneepagina Nieuws uit de winkel Belanja in de Moessonshop Anak Moesson: met Noëlle, een strip en Balinees houtsnijwerk. Beleven Ting Ting Colofon Cover: Frans Leidelmeijer bij het kunstwerk Untiteld (interaction) van Caja Boogers, door Ricci Scheldwacht. 5- AC H T ER GR O ND - De keuze van Frans Veel kunstenaars, architecten en vormgevers met een Indisch familieverleden hebben hun stempel gedrukt op de Nederlandse kunst in de periode van 1900 tot heden. Frans Leidelmeijer zette zijn favorieten op een rij. Door Frans Leidelmeijer 14 In 1894 gaf de Nederlandsche Oliefabriek opdracht tot het maken van een poster om reclame te maken voor hun ‘slaolie’. Dijkweg bij Westkapelle, 1910. Olieverf op doek.JanToorop Johannes Theodorus Toorop, (Poerworedjo Nederlands-Indië, 20 december 1858 - Den Haag, 3 maart 1928). Zelfportret 1915. Oost en West, 1900. KITLV, Leiden. V oor mij is Jan Toorop de grootste Indische Toorop schilderde in verschillende moderne stijlen die kunstenaar aller tijden. Hij werd in 1858 geboren aan het eind van de 19e eeuw tot ontwikkeling kwamen, in Poerworedjo. Zijn beide ouders waren Indo- zoals de pointillistische stijl. Hierbij werden ongemengde Europeanen. Zijn vader was Nederlands/Javaans, stipjes verf op het doek aangebracht om het licht te zijn moeder Engels/Javaans/Chinees. accentueren. Ook introduceerde hij het symbolisme in De naam Toorop is een verbastering van de Noorse naam Nederland. De symbolisten wilden niet de werkelijkheid Thorp, dat dorp betekent. uitbeelden maar de psyche van de mens met zijn dromen, gedachten en verlangens. Toorop maakte er iets geheel Jan Toorop kon prachtig tekenen en bezocht de kunst- eigens van door er op Javaanse wajangpoppen gelijkende academie in Amsterdam. Daarna ging hij naar Brussel, figuren aan toe te voegen. Deze stijl paste hij ook toe in waar zijn talent zich pas echt kon ontplooien. Hij werd als het reclameaffiche voor de Delftsche slaolie uit 1894. enige Nederlander lid van de toonaangevende kunste- De art nouveau of Jugendstil werd daarom ook wel spot- naarsvereniging Les Vingt. Daardoor kwam hij in contact tend slaolie-stijl genoemd. met alle belangrijke avant-garde-kunstenaars, wiens werk hij in Nederland introduceerde. Hij was ook de eerste die een tentoonstelling van het werk van Vincent van Gogh in de Haagse Kunstkring (1892) organiseerde. 15- IN T ER V IE W - Kunst op een kaartje De eindeloze hoeveelheid kunst van Art Unlimited Zwart-witfoto’s van het oude Bandoeng, reclame affiches van Jan Lavies, illustraties uit de Indische versie van Ot en Sien; allemaal kunstwerken die te maken hebben met Nederlands-Indië die te koop zijn in boekhandel Moesson. Als reproducties, op een ansichtkaart van Art Unlimited. De eigenaar van dit wereldberoemde postkaartenmerk kwam onlangs even aanwaaien om te kijken of we tevreden waren met het assortiment en deelde zijn verhaal. Door Vivian Boon Kaarten met foto’s en prints uit Nederlands Indië van Art Unlimited. 30’Kunst moet je niet in een exclusieve hoek houden’ S inds mijn studententijd heb ik een kartonnen doosje in de kast staan met een verzameling ansichtkaarten. Kaarten die ik mooi vind en soms in een wissellijstje terecht komen. En kaarten voor allerlei gelegenheden, om te versturen als het moment daar is. Ik begon met het verzamelen van de kaarten toen ik aan de Amsterdamse Keizersgracht de winkel van Art Unlimited ontdekte. Een winkel vol posters en ansichtkaarten met de meest uiteenlopende De winkel aan de Keizersgracht in Amsterdam. kunst erop, beschikbaar voor een student met nul budget voor echte kunstwerken. Ik was in die tijd dol op de zwart-witfoto’s van New York, zoals die van Lewis Hine, waarop staalwerkers de laatste hand leggen aan de skyline bepalende wolkenkrabbers zoals het Empire State Building. 31- IN T ER V IE W - Foto: Claude Vanheye Dansend door het leven 38