390

HÉT INDISCH MAANDBLAD Sophia Löwe zingt met 30 anderen over verdriet en verdergaan 69e JAARGANG • NR. 11 • mei 2025 • € 6,75 Het grote succes van tributeband Treasure Muzikale verhalen- VO O R WO O R D - Lustrum Vijf jaar gelden was ik voor één keer covergirl. Toen bracht ik voor het eerst als hoofdredacteur een Moesson uit. En als ik het zeg, kan ik bijna niet geloven dat het alweer vijf jaar geleden is dat ik Moesson mocht gaan uitgeven. Want in die vijf jaar is er een prachtig team bij Moesson komen werken en wat een talent heeft er die afgelopen vijf jaar bijgedragen aan de inhoud en vormgeving van ons blad. En niet alleen op de redactie, ook op de administratie en in de winkel dragen lieverds, want dat zijn ze, bij aan het warme familiegevoel dat we bij Moesson koesteren. Drie jaar geleden (op 3 juni om precies te zijn, ook een feestje waard) openden we de deuren van Toko Boekhandel Moesson aan het Noordeinde in Den Haag. Daarmee kwam mijn gekoesterde wens in vervulling om weer naar Den Haag terug te keren én weer een boekhandel te hebben, om ouderwets te mampir en ngobrol. Een beetje zoals het vroeger was bij Moesson, op de Prins Mauritslaan in Den Haag, waar ik opgroeide en zoveel mooie herinneringen aan heb. Die herinneringen zijn heel belangrijk voor mij persoonlijk, maar ook voor Moesson. Want de ontstaansgeschiedenis van ons blad, al die verhalen die door de jaren heen zijn verteld, die rijke geschiedenis en de ontwikkeling die we als tijdschrift hebben doorgemaakt - we zijn al lang niet meer dat krantje dat bij oma op tafel lag - maken dat wij een unieke plek hebben in tijdschriftenland. We werken toe naar de 70e jaargang deze zomer. Ja, de ze-ven-tig-ste jaargang! Dat bijzondere lustrum zullen we niet onopgemerkt voorbij laten gaan, want deze verjaardag willen we natuurlijk met onze abonnees vieren. We zijn jullie zeer dankbaar voor jullie steun. Zonder abonnees geen Moesson. Zo simpel is het. Jullie lidmaatschap zorgt ervoor dat wij ons erfgoed door kunnen geven, dat we jullie verhalen kunnen blijven delen met de huidige generaties en vast kunnen leggen voor hen die na ons komen. En om die jongere generaties te betrekken, hebben we nu ook de Moesson-app, zodat je jouw magazine op je telefoon of tablet kunt lezen én op de hoogte blijft van de laatste Indo-nieuwtjes. En ik maak toch maar van de gelegenheid gebruik om nog eens deze oproep te delen: Geef jouw erfgoed door en word abonnee! En ben je dat al en geef je jouw Moesson door aan die oom, nicht, of buurvrouw - maak hen dan abonnee, help ons naar die 75e verjaardag! En heb je een mooi verhaal te vertellen, klein of groot, deel het met ons. Bij een lustrumfeestje hoort muziek, dus deze mei editie staat dan ook vol muzikale verhalen. En terwijl ik luister naar de klanken die bij dit nummer horen, en vier dat ik dit mooie blad al vijf jaar mag maken, denk ik aan iedereen die de afgelopen vijf jaar heeft bijgedragen aan Moesson en proost ik op jullie gezondheid, en op die van Moesson. Foto: Ashley de Groot E n wat is de redactie veranderd, vergeleken met vijf jaar geleden. We begonnen tegelijkertijd met de uitbraak van de coronapandemie in een kantoorpand op een industrieterrein in Almere. Moesson moest verhuizen uit Amersfoort en omdat ik rustig de tijd wilde nemen om plannen te maken voor de toekomst, vestigde ik het blad tijdelijk in mijn woonplaats. Samen met redactiestagiair Kiara Kennedy en Ina die op de administratie kwam helpen, startten we met drie lege tafels en een laptop en begonnen we te bouwen aan de werkplek waar ik nu vol trots om me heen kijk. 3Inhoud REPORTAGE 10 Eén grote familie 80 years - het project van Sophia Löwe. 10 INTERVIEW 18 26 42 Tributeband Treasure De ultieme vertolkers van Bruno Mars. Liefdevol muzikaal eerbetoon Patrick en Steffen laten The Blue Diamonds herleven. Op meerdere manieren thuis Kia Knoester maakt haar droom waar in L.A. BOEKOE 22 32 Snaar Stéphanie en Dagmar zetten gitaristen in de spotlight. Blikvangers uit de Indische bibliotheek Thom Hoffman over Het Javaansch Tooneel. COLUMN 17 24 35 41 Robin Block: Sleutels. Frans Leidelmeijer: Angklung. Aubrey van Leeuwen: Meer dan een instrument. Esmay Usmany: Tussen noten door. HISTORISCH 38 46 4 Semarang Kota Lama Festival 2025. Hoe een festival het oude Semarang redde. Greep uit de archiefkast Muziekfoto’s uit het Moessonarchief. 46 52SERIE 42 36 Belanda tussen de Indo’s 58 Op pad met Kimberley Kroepoek oedang op de Balkan. Backstage bij gitaristen Kevin en Rick. MAKAN 50 52 Maureen Tan op bezoek bij Sie Joe Het kruidenkastje van oma Het verhaal achter pandanlikeur Bandoeng ‘22. . IEDERE MAAND 6 8 9 31 49 62 64 65 66 67 58 Nieuwtjes Indopuzzel Oleh Oleh Belanja in de Moessonshop Nieuws uit de winkel Anak Moesson: met Jaylano, een escape uit de jungle en aapjes zoeken. Gezien: The New Diamonds. Beleven Ting Ting Colofon Cover: cast van 80 years door Patricia Steur. 5- R EP O R TAG E - Een lied opnemen voor de hele Indische, Molukse en Papoea gemeenschap. Hoe gaat zoiets en wat komt daar allemaal bij kijken? Achter de schermen bij de fotoshoot voor het nummer 80 Years and Tons of Tears. Door Ricci Scheldwacht / fotografie: Patricia Steur A llemaal naar mij kijken en niet meer bewegen!’ In de stem van Patricia Steur klinkt enige vertwijfeling door, want hoe krijgt ze in hemelsnaam zo’n grote groep op de foto? Zeker als het gezelschap ook nog eens bestaat uit voornamelijk Indo’s, Molukkers en Papoea’s, die op deze vroege zondagochtend eensgezind besloten lijken te hebben om er vandaag één grote kumpulan van te maken. Aduh, so gesellig tog! Probeer dan maar al die kikkers in de kruiwagen te houden. En dat terwijl ze wel voor hetere vuren heeft gestaan, want in haar carrière heeft ze heel wat grote namen voor de camera gehad. Internationale beroemdheden, zoals Andy Warhol, Bono en de Dalai Lama, om er een paar te noemen, maar ook celebrities van eigen bodem als Anouk, prins Bernard, Herman Brood en Freddy Heineken. Maar dit stelletje ongeregeld dat vandaag bijeen is gekomen in Café-Restaurant de Krachtcentrale in Huizen vraagt om een wat strengere aanpak. 10 ‘Waar is Nurlaila?’ ‘Die is naar de wc.’ ‘Waar gaat Noortje opeens heen?’ ‘Die is naar haar auto, want ze heeft haar autosleutel in het slot laten zitten, toen ze in alle haast de autodeur achter zich dichtdeed.’ ‘Waar blijft Jaro?’ ‘Die trad gisteren op in Den Helder en kwam pas midden in de nacht thuis. Dus die is nog onderweg. Kijk, daar komt hij net aangereden.’ Een lied opnemen voor de gehele Indische, Molukse en Papoea gemeenschap. Samen met een heleboel Indische, Molukse en Papoea artiesten. Dat was de droom van Sophia Löwe. Ten eerste als eerbetoon aan haar ouders, die de verschrikkingen van de Japanse bezetting meemaakten, maar ook als hart onder de riem voor die vele andere ontheemde Indische, Molukse en Papoea- gezinnen, die hetzelfde lot ondergingen en na de onafhankelijkheid van Indonesië hun moederland moesten verlaten om een nieuw bestaan op te bouwen in Nederland, waarvan ze dachten dat het hun vaderland was. Maar eenmaal aangekomen viel dat in werkelijkheid vies tegen, want hier zat bijna niemand te wachten op zo’n grote groep bruine verschoppelingen uit een land aan de andere kant van de wereld. Zeg maar, dat verhaal in een notendop, dat binnen de eigen gemeenschap hier en daar wel enigszins bekend is, maar daarbuiten eigenlijk helemaal niet, want wat weet de gemiddelde Nederlander na al die jaren daar nou van? Helemaal niks toch! Dit jaar is het 80 jaar geleden dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. In Nederland wordt dat groots herdacht in de aanloop naar 4 mei als op de Dam in Amsterdam de Nationale Herdenking plaatsvindt. Maar dat in Indonesië, dat toen nog Nederlands-Indië werd genoemd, deRoberto Dresia en Suzanna Mangar. Stanley Uchtman, Jimmy Tielman en Nippy Noya. Sophia Löwe en Martijn Los. Japanse bezetting tot 15 augustus 1945 doorging, weten maar weinig mensen, ook al vindt er op 15 augustus sinds 1988 jaarlijks ook een Nationale Herdenking plaats bij het Indisch Monument in Den Haag en wordt die elk jaar door de NOS op televisie uitgezonden. De laatste jaren worden er ook meer dan vijftig lokale Indië-herdenkingen door het hele land gehouden. Vorig jaar was Sophia voor het eerst op zo’n herdenking in Amsterdam. Daar trad ze op en hield ze een emotionele toespraak, die nog altijd is terug te zien op YouTube. Voor haar niet alleen een aangrijpend maar ook een bijzonder moment, want daar werd ook het zaadje geplant voor haar droom: dit verhaal samen met een hele groep artiesten overbrengen op het grote publiek. Zelf schreef ze de muziek en de tekst van het nummer 80 Years and Tons of Tears, waarvoor ze samen met Sjors Brekelmans het arrangement maakte. Dat nummer moest natuurlijk in de muziekstudio worden opgenomen. En er moest natuurlijk ook een videoclip worden gemaakt. Sophia pakte de telefoon en belde en appte met iedereen die ze te pakken kon krijgen. Artiesten die ze al kende en anders via-via. Belangrijk was wel dat iedereen het belangeloos wilde doen, want geld om iedereen een gage te kunnen betalen was er niet. Zelf stak ze er duizenden euro’s eigen geld in om haar droomproject te realiseren. Dankzij haar overrompelende enthousiasme en vasthoudendheid zeiden heel wat artiesten ja, ook al omdat ze het belang van het project inzagen. Ze kende het verhaal uit hun eigen familie en sommigen hadden zelfs al opgetreden tijdens de Nationale Herdenking op 15 augustus in Den Haag, zoals Elize en Lisa Noya. Naarmate Sophia’s project vorderde belden of appten er ook artiesten zelf met de vraag of ze mee mochten doen. Patricia Steur geeft aanwijzingen. En dus hebben zich deze zondagmorgen in Café Restaurant de Krachtcentrale in Huizen 28 artiesten verzameld voor de fotoshoot, waar oude bekenden en nieuwkomers in het vak elkaar uitbundig omhelzen. Het lijkt wel alsof iedereen familie van elkaar is en in zekere zin is dat ook zo, want sommigen zijn dat echt of kennen elkaar al hun hele leven, zoals oudgedienden Nippy Noya van Massada en Ais Lawalata, die gebroederlijk naast elkaar aan een tafeltje zitten. Ais Lawalata: ‘Hoe oud ik ben? Dat zeg ik niet. Maar binnenkort vier ik mijn 80-jarig jubileum als artiest.’ Als Stanley Uchtmann, de zoon van Reggy Tielman binnenkomt loopt hij direct naar Nippy Noya om hem te begroeten om daarna elkaars cowboylaarzen met elkaar te vergelijken. Stanley: ‘Zijn dat ook laarzen van Sendra?’ Nippy: ‘Ja, altijd. Deze heb ik gekocht in Essen.’ 11TributebandTreasure de ultieme vertolkers van Bruno Mars Muziek, het zat er al vroeg in. Zijn hele familie is immers muzikaal tot op het bot. Verwonderlijk is het niet dat Steve Smits ruim een jaar geleden de band Treasure oprichtte, dé Bruno Mars tribute band. De band heeft zich, door hun spectaculaire en energieke live optredens met zang van Steve, razendsnel bewezen als de ultieme vertolker van de iconische hits van de wereldster. Enkele weken terug won Treasure, als logisch vervolg op Steves muzikaliteit, The Tribute: Battle of the Bands, uitgezonden door SBS 6. Door Jan van Stipriaan Luïscius 18- I N T ERV I E W - Thuis in zijn woning in Eindhoven blijkt de sympathieke Steve Smits (31) een enthousiast verteller. ‘M’n ouders waren hártstikke trots. Ze hebben de battle van het begin tot het einde van nabij meegemaakt. Samen met mijn opa waren ze bij elke opname aanwezig. Echt elke aflevering. Alleen al het feit dat ik mocht deelnemen aan het programma, vonden ze geweldig. Ze sprongen een gat in de lucht. Zo leefden ze met me mee. Elke keer is het weer spannend, want je weet vooraf natuurlijk nooit hoever dat je komt.’ Maar daar hebben we nog geen haast mee.’ De geweldige doorbraak heeft Treasure ook te danken aan het tv-programma. ‘Daardoor hebben we een mooi podium gekregen. We hadden bizar veel kijkers. Alles ging zó snel. We werden ook heel goed ontvangen Bij huize Smits was het vaak een dolle boel Als je Steve zo relaxt op zijn stoel ziet zitten, kun je je nauwelijks voorstellen dat hij met zijn krachtige stem en charismatische podiumaanwezigheid de energie van Bruno Mars perfect weet over te brengen. Want dat doet hij. Op 17, 18 en 19 april heeft de groep, als cadeau voor het winnen van de talentenshow, in een uitverkocht Ziggo Dome opgetreden. door de kijkers.’ Dat is niet alleen door de kwalitatief goede muziek, meent Steve. ‘Ik denk dat het ook onze kracht is, dat we altijd onszelf zijn gebleven. Zoals ik hier in mijn huiskamer ben, zoals ik in Shownieuws ben en zoals ik in de band ben als zanger, zo ben ik overal. Ik hou niet van spelletjes. En ik durf te zeggen dat we allemaal zo zijn in de band. Wij zijn geen van allen van het acteren en zijn puur natuur. Ik denk dat Nederland dat heeft aangevoeld.’ Ook de komende periode zullen de bandleden weinig rustige momenten beleven. ‘Een heel vol programma staat ons te wachten’, zegt Steve. ‘De meeste concerten zijn al uitverkocht. We hebben al gesprekken over optredens op Curaçao en Bonaire. De ouders van Steve Smits komen uit Indonesië en hebben deels Moluks bloed. ‘Ik ben nu aan het uitzoeken wie waar vandaan komt. Bij mijn opa en oma van vaders kant, zit het Molukse deel, maar bij mijn moeders kant óók. Ook vroeger al was ik heel erg met mijn achtergrond bezig. Dat leidde bijna tot een identiteitscrisis, omdat ik als Indonesisch/Moluks jongetje in Nederland niet goed kon aarden. Ik werd door Nederlanders gediscrimineerd, maar ook vanuit Molukse kant én de Indonesische kant. Ik zat voor mijn gevoel tussen verschillende vuren en als je dan hoort, ga maar terug naar je eigen land, dan doet je dat wat. Ik dacht: wat ís mijn eigen land? Nederlands Indië is weg en op de Molukken voel ik me niet thuis. Ik werd ook voor Chinees uitgescholden en sommigen scholden me uit voor neger. Ik heb een tijdje in België gewoond. Daar was ik Nederlander en neger. Dat was de limit. Ik wist op een gegeven moment ook niet meer waar ik vandaan kwam. Een lastige periode. Ik heb er wel onder geleden.’ Het bijzondere is dat Steve heeft geleerd van die sombere tijd. ‘Als je er goed mee omgaat, kom je er tien keer krachtiger uit. Dat is mij gelukt.’ Zijn ouders attendeerden Steve steevast op zijn roots. ‘Waar bij ons altijd sterk op werd gewezen, waren de normen en waarden waar we ons aan moesten houden. De normen en waarden die wij meekregen zijn heel anders dan de normen en waarden die Nederlanders meekrijgen, denk ik. Het is strenger, stúkken strenger. Het was bij ons thuis vaak ja en amen. De beleefdheid naar ouderen, maar eigenlijk naar iedereen, werd er bij ons ingestampt. Wie goed doet, goed ontmoet, dat leerden we van pa en ma.’ 19Als het gitaarintro met herkenbare Indo-sound van het nummer start, beginnen de meeste Indo’s al mee te deinen en zetten tegelijkertijd met de zangers in: Ramona, I hear the mission bells above. Dat deze grote hit van The Blue Diamonds en ook hun vele andere successen nog lang niet vergeten zijn, blijkt uit de succesvolle theatertour van The New Diamonds. Patrick Drabe en Steffen de Wolff vertellen. Door Jan van Stipriaan Luïscius / fotografie Carla Gorter 26