409

HÉT INDISCH MAANDBLAD 69e JAARGANG • NR. 1/2 • JUNI 2024 • € 8,90 Indogids Op zoek met de e 3 generatie Indisch in Nederland2- VO O R WO O R D - Indisch in Nederland ‘Nee, jij kan echt de kleindochter van Tjalie Robinson niet zijn!’ Ik staarde verbaasd naar de vrouw die mij aandachtig inspecteert. ‘Tjalie was bruin, jij bent hartstikke wit.’ Ze zei het zo stellig, dat ik haar bizarre uitspraak o stellig als deze dame dit tegen mij zei, heb ik het niet meer meegemaakt. Maar toch hoor ik regelmatig, zeker als ik in de winkel van Moesson sta, dat ik er toch echt helemaal niet Indisch uitzie. Er klinkt altijd wat teleurstelling in door. Het doet me eerlijk gezegd weinig als mensen dat zeggen. Ik heb eerder medelijden met de beperktheid van hun blik. Want zoveel Indische Nederlanders, zoveel verschillen in uiterlijk. Dat krijg je als je deel uitmaakt van een mengcultuur - de een heeft een bruinere huid dan de ander, de ander is blonder dan de een, en dat terwijl ze ‘even Indisch’ zijn. Met de generaties zal het Indische wel meer uit ons uiterlijk verdwijnen. De cultuur vermengt in toenemende mate. Misschien juist daarom willen de jongere generaties van nu zoveel weten over hun voorouders, over hun Indische geschiedenis. Want je mag het dan misschien minder aan ze zien, wat van binnen zit verdwijnt niet. Het Indische gevoel dat is meegegeven. Dat gevoel dat wij allemaal hebben als we over een pasar lopen, de klanken van Indische muziek horen of naar een kumpulan gaan. Dat gevoel van erbij horen, zonder dat je precies begrijpt waarom. Dat Indische gevoel, die Indische cultuur, dat ontastbare wat ons bindt, het is het moeilijkst om uit te leggen, concreet te maken. Hoe leg je dat gevoel uit aan jongeren die willen weten wat Indisch-zijn nou precies is? En het bijzondere is dat we dat deze keer niet alleen op papier hebben gedaan. Samen met onze stagiaire Anna (22) hebben wij een documentaire gemaakt waarin zes jongeren op zoek gaan naar antwoorden die zij hebben over hun afkomst. Het is een bijzondere documentaire geworden, waarin niet alleen mooie verhalen worden gedeeld, maar ook van die typisch Indische dingen zijn vastgelegd die voor ons doodgewoon zijn, maar niet voor iedereen vanzelfsprekend. De documentaire gaat 6 juli in première in het OBA theater in Amsterdam, en als u wilt kunt u daarbij zijn. (kaartjes via www.oba.nl/moesson) Ik hoop dat u deze editie zult doorgeven, zult delen met al die mensen die meer willen weten over hun Indische identiteit. Daar helpt u hen niet alleen mee, maar u geeft hiermee wat van die ontastbare Indische identiteit door. Zodat die niet verloren gaat. Foto: Ashley de Groot Z bijna zou geloven. Tegen zoveel onnozelheid had ik weinig in te brengen. In deze editie proberen we daar antwoord op te geven. We hebben in kaart gebracht waar je, naast natuurlijk iedere maand in Moesson, alles over je Indische roots kunt vinden. En we hebben verhalen opgetekend van mensen die op zoek zijn, of zijn geweest, naar hun Indische identiteit en hoe ze die hebben gevonden en nu doorgeven. 3Inhoud PORTRETTEN 10 Op zoek naar antwoorden Moesson maakte met zes jongeren een documentaire 64 Wouters reis Wie was Wouter Muller? Een vooruitblik op zijn Tribute 92 Moyang Bikiniproof de zomer in 56 REPORTAGE 46 Achter de dijk Familiereünie van de familie Claassen 60 Zachte wolken van gamelan Annabel Laura in Indonesië voor haar album Java Moon INTERVIEW 32 Collective satu Indische startpagina 3.0 op een website 44 Tekens aan de wand Hoe een schilderij een zaadje plantte voor Jimmy 56 Indisch met een vette knipoog Waar is Roy Piette gebleven? Moesson zocht hem op 68 Rumah kita Over hun documentaire over cultuurspecifieke zorg 74 Twijfelindo. Toen en nu Hoe zit het met de Twijfelindo’s van toen? 88 Een ticket naar Holland Een toevallige ontmoeting en een gedeeld verleden 93 96 Even bellen met … Oma Edith Jong 1508 Herdenken, nu en in de toekomst ACHTERGROND 4 22 Een duik in je Indische familiegeschiedenis. Waar moet je beginnen? Maarten Fornerod legt uit 26 Indogids Een stoomcursus ‘Wat is Indisch’ plus een handige wegwijzer 98 Jong 1508 De young professionals van de herdenking 10OPINIE 84 Verboden voor honden en inlanders Ton van der Geugten over feit of fictie COLUMNS 13 20 21 34 95 Alide Wormser: Op zoek 36 38 Johnny Laporte Over zijn boek Zwijgen zweeg gezwegen 42 Ting Ting Detektif : Voorouders begroeten Jessica Anthonio: Alles gaat voorbij Frans Leidelmeijer: Op zoek naar de Indische identiteit Patricia Jacob: Kopi tubruk BOEKOE Greep uit de kast. Familieverhalen Blikvangers uit de Indische bibliotheek Thom Hoffman over Koers West. In opdracht van der Repatriëringsdienst Indië. HISTORISCH 52 Papar en peper voor de mastero Lilian Ducelle over hoe handel te drijven in de oorlog MAKAN 46 92 100 100 Het kookschrift van de Indische tantes Het nieuwste kookboek van Marc Tierolf IEDERE MAAND 6 41 51 73 105 108 109 110 111 114 115 Nieuwtjes Ingelijst Nieuws uit de winkel Abonneepagina Anak Moesson: Met Mats Kessels en leuke weetjes Gezien: Echo van de strijd om Indonesië Beleven Nieuws uit de winkel Extra dikke puzzelpagina’s Ting Ting Colofon Cover: Arie Claassen (93) met de jongste telg uit de familie. Gefotografeerd door Jessica Anthonio. 5- P O R T R E T T EN - Op zoek naar antwoorden ‘Deze derde generatie Indo is op zoek naar een nieuwe uitdaging!’ Dat was de eerste regel van de sollicitatiebrief die Anna de Wit stuurde naar Moesson. Ze moest aan de slag met een afstudeerproject en wilde voor Moesson graag een serie videoportretten maken. Na een paar brainstormsessies kreeg het videoproject vorm en studeerde Anna niet alleen af met een mooi videoportret, maar maakte zij samen met Moesson de documentaire Op zoek naar antwoorden die deze maand in première gaat. Door Vivian Boon / Foto’s Ashley de Groot. 10A ls Indisch-zijn iets heel vanzelfsprekends is, sciences maakte zij een korte documentaire over haar iets wat je van huis uit mee hebt gekregen, kan je Indische afkomst. Ze ging in gesprek met haar broer en zus je haast niet voorstellen dat veel Indische jongeren over hun opa en oma, haar moeder en hun eigen ervarin- eigenlijk niet goed weten wat het nou precies is. gen. Tijdens dat proces kwam ze erachter hoe weinig ze Maar veel jongeren hebben of van huis uit niet veel in contact stond met die kant van zichzelf en is meer onder- meegekregen over hun Indische familieverleden en de cul- zoek gaan doen. tuur, of ze hebben er zelf nooit naar gevraagd. Vaak weten ze wel dat ze Indisch zijn, maar pas op latere leeftijd komt ‘Toen ik bij Moesson kwam, wilde ik videoportretten ma- de nieuwsgierigheid en daarmee ook de vragen. Dat gold ken van mensen zoals ik, Indische mensen rond de twintig. ook voor Anna de Wit (22). Wie zijn dat eigenlijk, waar zitten zij mee? Ik wilde jongeren betrekken omdat ik online niet zoveel initiatieven kon ‘Ik was als jonge tiener gewoon niet in mijn culturele vinden waar jongeren bij betrokken waren. Samen met de achtergrond geïnteresseerd. Toen ik aan het puberen was redactie hebben we toen gekeken hoe we een goede serie dacht ik “boeien”, haha. Ik heb konden maken en uiteindelijk van huis uit wel wat meege- hebben we besloten om de kregen, maar ik was me daar zoektocht van zes jongeren vast gewoon niet bewust van. Ik heb te leggen.’ het Indische bloed van mijn moeder, zij is Chinees-Indisch. Samen met de redactie van Haar moeder was Peranakan Moesson zocht Anna naar Chinees en mijn opa was jongeren die vragen hadden Indisch. Maar mijn opa is over- over zes onderwerpen die een leden voor ik geboren was, en belangrijke rol spelen in de mijn oma heeft jaren geleden Indische cultuur en geschie- een hersenbloeding gehad denis: muziek, eten, dans, waardoor ze afasie kreeg - een spiritualiteit, samen zijn en de hersenaandoening waardoor Tweede Wereldoorlog. Met ze niet goed meer kon praten. hen ging Anna als verslaggever Dus ik heb haar nooit echt leren naar ervaringsdeskundigen kennen. Mijn moeder heeft om de vragen van de jongeren ook niet veel van haar ouders beantwoord te krijgen. meegekregen.’ ‘Over heel veel onderwerpen wist ik ook helemaal niks, wat Toch raakte Anna nieuwsgierig Anna en cameraman Maurice. best een beetje gênant was als naar haar culturele achtergrond ik dan vragen moest stellen. Ze- en naar haar generatiegenoten. ker als je met iemand praat die heel veel over iets weet, over ‘Ik kende eigenlijk alleen mijn Indische neven en nichten, maar verder niemand. Dus ik Indische muziek bijvoorbeeld. Dus ik heb ook superveel was wel benieuwd of anderen net zoals ik waren, geleerd van deze ervaring. of juist heel anders. Ik had allerlei vragen over het Indisch- En ja, alles bij elkaar was dit misschien ook wel mijn eigen zijn en was benieuwd of zij die ook hadden.’ zoektocht. Ik heb nu met zoveel Indische mensen samen- En zo kwam Anna bij Moesson terecht. Voor haar studie gewerkt en heb heel veel geleerd over de cultuur.’ Creative Business aan de Breda University of Applied 11- AC H T ER G R O N D - Waarmoet ik Een duik in je Indische familiegeschiedenis: ? beginnen Een boek over je eigen familie? Je eigen familiestamboom? Dat begint met het verzamelen van de juiste informatie. Maar hoe doe je dat? Maarten Fornerod van de Indische Genealogische Vereniging reikt de helpende hand en maakte een handig stappenplan voor een aangename en spannende speurtocht. E én tot twee miljoen Nederlanders hebben een familiegeschiedenis die teruggaat naar Nederlands-Indië. Bij lezers van Moesson is dat misschien wel tegen de 100%. Maar hoe kom je meer te weten over die familiegeschiedenis? Zeker als de ooggetuigen in het hiernamaals verblijven? Die geschiedenis is complex en veelkleurig, luidt het cliché, maar hoe complex en hoe veelkleurig? Als je die reis naar het verleden maakt vind je daar een stukje van jezelf. Je kan op veel manieren beginnen, maar dankzij alle digitalisering de afgelopen tijd volgt hieronder een leuke manier hoe je dat kunt doen. 22 Stap 1: Kruip een avond achter je computer en vind de nieuwste schatten. Wat is er leuker dan een avondje helemaal blanco in je Indische familiegeschiedenis te duiken om te zien wat er de laatste tijd allemaal over jouw familie online is gekomen? Het beste werkt het als je direct begint met een kleine diepte-investering en voor een lidmaatschap kiest bij de twee organisaties met de grootste ervaring in Indische familiegeschiedenis en de grootste collecties. Het CBG|Centrum voor Familiegeschiedenis en de Indische Genealogische Vereniging. Hiermee krijg je toegang tot alle collecties van het CBG en het Indisch Archief van de IGV. Het combi-vriend- en lidmaatschap komt op €35 (CBG.nl) plus € 18 (IGV.nl) per jaar.Paspoortaanvraag van Djarisah Schäfer, via de Oost-Indische collecties van CBG|Centrum van Familiegeschiedenis PASPOORTAANVRAGEN bijbehorende bewijzen dat men daar recht op had. Als voorbeeld hier de paspoortaanvraag van de verloskundige Djarisah Schäfer, een Javaanse vrouw die vanwege haar huwelijk met Karel Huijbert Schäfer recht had op de Nederlandse nationaliteit. Op haar paspoortaanvraag staan ook haar Javaanse ouders vermeld, en hun geboorteplaatsen, informatie die op een andere manier moeilijk online te vinden is. Een van de mooiste bronnen die het afgelopen jaar beschikbaar is gekomen zijn de paspoortaanvragen vanuit Indonesië uit de jaren 50. Die bevinden zich in het zogenaamde Oud-Paspoort Archief, beschikbaar via het CBG. Toen de situatie in Indonesië steeds moeilijker werd, wilden veel inwoners met Europese connecties naar Nederland emigreren. Daarvoor was een Nederlands paspoort nodig, met INDISCH ARCHIEF Het andere online archief dat vorig jaar beschikbaar kwam is het Indisch Archief van de IGV. Het bevat momenteel meer Pro-tip: Probeer bij zoeken altijd spellingsvariaties, zoals met of zonder puntjes, en ij of y. dan 2 miljoen records, en is eenvoudig te doorzoeken dankzij de achterliggende professionele databasestructuur van archieven.nl Hier komen wij de overleden echtgenoot van Djarisah tegen zoals Karel Huijbert Schafer, zonder de umlaut dus. Geboorte van Karel Huijbert Schafer via het Indisch Archief van de IGV (igv.nl/indisch-archief) 23- R EP O R TAG E - Achter de dijk Al dertig jaar gaat de familie Claassen met Pinksteren drie dagen naar Lauwersoog. Inmiddels telt de familie vier generaties en alle tachtig familieleden moeten er niet aan denken deze bijzondere reünie een jaartje over te slaan. Door Vivian Boon. Foto’s: Jessica Anthonio. 46