HÉT INDISCH MAANDBLAD
68e JAARGANG
• NR. 6 • DECEMBER 2023 • € 6,60
23 vragen aan
Mark Rutte
Rouwen
in het theater
met Patrick Neumann
Tabee2- VO O R WO O R D -
Afscheid nemen
en opnieuw beginnen
Jaren geleden had ik het met mijn vader over afscheid.
Over de dikke tranen die ik toen moest huilen omdat ik alleen al dacht
aan het moment dat hij er op gegeven moment niet meer zou zijn.
Hij zei: ‘Ach meisje, het is alleen maar mooi dat je zo verdrietig bent,
dat betekent dat we heel veel van elkaar houden.’
‘Tjalie draaide zich om, leunde roekeloos tegen
de uitgestrekte reling, keek met toegeknepen ogen
pal in de zon. En terwijl hij een voet uit zijn slof trok en
op mijn blote voet zette, zei hij: “Dit moet je onthouden, dit. Als een van de gelukkigste momenten uit
ons leven. Eens is dit alles weg, eens zal ik er niet
meer zijn. Of jij. Maar het is de som van jij plus ikke
plus de hemel plus de zon plus het water plus de
vissen - de zwarte modder op je voeten. Het is de
volmaaktheid die schilders niet kunnen schilderen,
dichters niet kunnen bewoorden, want niemand kan
het begrijpen en voelen als wij. Vergeet dit moment
nooit.” Voor het eerst besefte ik dat bij ieder geluk,
het begin van een afscheid, een verdriet geboren is.’
(Tong Tong, 15 april 1975, pag.5).
Ik denk dat je het nooit loslaat, en ook niet hoeft los te
laten. Dat je de mooie herinneringen altijd meeneemt
en koestert. Die geven kracht om opnieuw te beginnen, om nieuwe herinneringen te maken, nieuw geluk
te vinden.
En tot de tijd dat het afscheid komt, vooral regelmatig
stilstaan op de steiger, genieten van het geluk en die
gedachte, dat moment, vasthouden, voor altijd.
Foto: Ashley de Groot
H
ij had gelijk natuurlijk. Net als zijn moeder,
Lilian Ducelle. In 1975 schreef ze een stukje
over haar leven met Tjalie in Sampit,
op Borneo. Een stuk dat me iedere keer weer
roert. Ze beschrijft hoe ze met Tjalie op een
steiger staat aan de rivier. Vis en een papaja
in haar hand.
Afscheid nemen van mensen of dingen die je liever
kwijt dan rijk bent, is eenvoudig. ‘Doei!’ en klaar
ben je. Maar hoe laat je los wat je nooit had willen
verliezen?
3Inhoud
ACHTERGROND
42
Groeten uit Noord-Holland
48
Sluitstuk op het Malieveld
56
Indo’s in de provincie
De Tong Tong Fair gaat verhuizen
Work in progress
52
De gehonoreerde projecten
door het vfonds voor het programma
‘Houd je erfgoed levend’
INTERVIEW
10
16
24
38
47
Rouwen voor de dood
Patrick Neumann over het verlies
van zijn vrouw Ghislaine Pierie
‘Altijd de positieve weg omhoog zoeken’
10
Een interview per e-mail met Mark Rutte
Nooit meer zwijgen
Maddy Stolk over haar roman
Soedah, laat maar
De laatste groet
Theoloog Sandra Hermanus-Schrörder
over haar bijzondere werk
Even bellen met: Bibi Breijman
over haar debuutalbum en nieuwe boek
BOEKOE
30
32
Blikvangers uit de Indische bibliotheek
Thom Hoffman over Oeroeg
van Hella Haasse
De njai als heldin
Coen van ’t Veer over de heruitgave van
Het mooiste meisje aan boord (1894)
MAKAN
56
4
Nieuw bij Moesson: de Indische High Tea
een idee van Miriam Doop
42COLUMNS
15
21
22
29
37
51
55
Robin Block: Afscheid
Alide Wormser: Weerzien
Frans Leidelmeijer: Gendôh
Jessica Anthonio:
Afscheid van schuldgevoelens
Ting Ting Detektif: Schedels lichten
Amber Nefkens: Loslaten
Patricia Jacob: Indische huzarensalade
IN MEMORIAM
35
Wie ontvielen ons in 2023
IEDERE MAAND
6
8
9
58
24
59
Nieuwtjes
Indopuzzel
Oleh Oleh
Insta Indo
Anak Moesson: Met Kaya, Meis,
een sprookje en nog veel meer
Gezien:
63
16
64
66
67
Dat heeft zo’n Indo tog niet nodig …
met Ricky Risolles,, Tante Lien, Laurens
van Wessel en Peter Warlich
Beleven
Ting Ting
Colofon
Coverfoto:
Shutterstock/ Jan Wehnert.
510- I N T ERV I E W -
Rouwen
voor de dood
Aan afscheid nemen ontkomen we niet.
De enige zekerheid in het leven is dat we ook weer moeten gaan.
De een soms eerder dan de ander.
Ghislaine Pierie, actrice en sous-chef in Café-restaurant de Plantage
in Amsterdam, verliet het leven op 27 januari van dit jaar op 53 jarige leeftijd.
Haar man Patrick Neumann (40) schreef er een theatervoorstelling over:
Niets dan goeds dat afgelopen oktober voor het eerst te zien was
in het Betty Asfalt Theater in Amsterdam.
Negen maanden na het verlies van Ghislaine vertelt hij op het toneel
dat zijn rouw begon op het moment van het slecht nieuwsgesprek met de arts,
en dat het grootste gedeelte van zijn verdriet al verwerkt was
voordat zij voorgoed haar ogen sloot.
Tekst en beeld: Jessica Anthonio
11‘Na dertien jaar
vond ik het nu tijd voor
een nieuw hoofdstuk’
16
Mark Rutte in de Trèvezaal, december 2018. Foto: Serge Ligtenberg- I N T ERV I E W -
‘Altijd de
positieve weg
omhoog zoeken’
Een uitnodiging voor een interview
in een van zijn favoriete restaurants Soeboer of De Poentjak moest hij
wegens zijn drukke agenda afslaan, maar vertrekkend minister-president
Mark Rutte (56) wilde best wel wat vragen per e-mail beantwoorden.
Omdat we niet alleen afscheid nemen van hem maar ook
van het jaar 2023: 23 vragen (plus een paar vervolgvragen)
aan de langstzittende premier van Nederland.
Vragen: Vivian Boon, Aubrey van Leeuwen en Ricci Scheldwacht (Met dank aan: Miriam Doop).
Antwoorden: Mark Rutte / Fotografie: Serge Ligtenberg, Martijn Beekman.
1
Waar bent u als u deze vragen beantwoordt?
Onderweg naar Maleisië en Vietnam! Ik vind het belangrijk om zo vaak mogelijk samen met Nederlandse
bedrijven op handelsreis te gaan. Dan praten we over
samenwerking tussen onze bedrijven en lokale ondernemingen. In dit geval bijvoorbeeld op het gebied
van duurzaamheid. Daar leren we van en hebben we
allemaal baat bij.
2
Toen u aankondigde te gaan stoppen, zei u dat Nederland een gaaf land is, dat er niet slechter aan toe is
dan toen u dertien jaar geleden aantrad als minister-
president. Maar u zei ook dat u uw ogen niet sluit voor
de problemen die er zijn. Welke positieve verandering
heeft Nederland volgens u doorgemaakt sinds u
premier bent en welke problemen heeft u tijdens uw
kabinetten zien ontstaan of zien verergeren?
Toen ik premier werd, zaten we in het staartje van de
financiële crisis. We gaven als overheid veel te veel
geld uit en onze reserves waren op. Er moest orde op
zaken worden gesteld en dat hebben we gedaan.
Dat was misschien geen populaire boodschap, maar
het was wel nodig. En ik ben blij dat we dat hebben gedaan. Want toen we in 2020 met de pandemie te maken
17‘Ik zag mezelf niet
als Indisch.
Dat was niet van mij’
24