527

HÉT INDISCH MAANDBLAD 68e JAARGANG • NR. 3 • SEPTEMBER 2023 • € 6,60 Doorgeven en achterlaten Teroes2- VO O R WO O R D - Minder dan een zak kroepoek Wij zijn alweer bezig aan onze 68e jaargang. En wie denkt dat het al die jaren makkelijk is geweest voor een tijdschrift als Tong Tong en, sinds 1978, Moesson om te bestaan, die heeft het mis. A Als u abonnee bent, kunt u abonnee blijven en uw abonnement op tijd betalen. Geeft u uw Moesson door aan familie of vrienden? Moedig hen aan om abonnee te worden, of geef een abonnement cadeau. Dan ontvangen niet alleen zij een mooie korting of een cadeau, maar ook u krijgt dat voor de komende abonnementsperiode. En bent u op zoek naar een mooi Indisch boek? Koop het bij ons in de winkel, of in onze webshop, of straks op de Tong Tong Fair bij onze stand. U zou ons er echt mee helpen. Subsidies zijn er nooit geweest voor het blad. Ja, enkele jaren geleden heeft de Stichting Moesson (nu de Stichting erfgoed Tjalie Robinson) een mooi bedrag van Het Gebaar ontvangen. Daarvan zijn 50 jaargangen van Tong Tong en Moesson gedigitaliseerd en daardoor bestaat nu dat mooie, gratis doorzoekbare digitale archief. Een archief dat wij recent, zonder aanvullende subsidies, hebben geactualiseerd en in stand houden. En dat kost ons enkele duizenden euro’s per jaar. Waarom wij dit doen? Omdat ons tijdschrift een getuige is van onze geschiedenis en wij vinden dat dit unieke erfgoed voor iedereen die geïnteresseerd is toegankelijk zou moeten zijn. Voor iedereen die op zoek is naar herinneringen, voor iedereen die zoekt naar zijn geschiedenis. Oud-medewerker Rinus Schoen zei vroeger: een abonnement op Moesson kost minder dan een zak kroepoek per week. En dat is ook nu nog zo. Onze strijdkreet ‘poekoel teroes!’ past nog steeds bij ons, helpt u mee? Foto: Ashley de Groot ltijd was er die afgelopen jaren wel een oproep van Tjalie, Lilian, Ralph of Marjolein om het tijdschrift te blijven steunen door middel van een abonnement of een donatie aan de poekoel teroes pot; het financiële reservepotje voor moeilijke dagen. Trouwe abonnees storten er nog steeds regelmatig wat in - zo krijgen we bijvoorbeeld van een abonnee al jaren iedere maand €5,- gestort. Dat lijkt een klein bedrag, maar het is zo’n groot gebaar. Maar Moesson heeft nooit subsidies ontvangen om iedere maand het blad te maken. Daar zijn we altijd te trots voor geweest. Zoals Marjolein van Asdonck eens schreef in haar voorwoord: ‘We wilden nooit tjengeng, huilerig of slap zijn. En dat is nog steeds zo!’ En dankzij onze trouwe abonnees hebben wij het altijd gered, door allerlei economische crises heen, in tijden dat tijdschriften het moeilijk hebben. Maar eerlijk is eerlijk: ook wij hebben het moeilijk. Wat kunt u doen om Moesson te steunen? 3Inhoud REPORTAGE 10 56 Schatbewaarders met verhalen Die ene kist die verhalen voortbrengt Indische stemmen Boeklancering Robin Block brengt Indisch Nederland bij elkaar PORTRET 38 Ik laat los en neem mee Lara, Kirsten en Michael over wat zij doorgeven en wat zij achterlaten IN MEMORIAM 37 32 Leonard Retel Helmrich INTERVIEW 16 26 32 42 47 Meer blauw op staat David Tapirima over het Indisch Moluks Politienetwerk Planet Rufio Vlogger Jerry Nettekoven leert bahasa Indonesia Pediscussie in het Indo Café Een plek om in gesprek te gaan over het Indisch verleden De voorhoede De INOG laat al vanaf 1989 van zich spreken Kopi tubruk met Gaston Brouwer 50 4MAKAN 50 Het kookboekje van mijn oma De schat van oma Agnes COLUMNS 22 24 45 49 55 Gina Pesulima : Meer in touch met mijn Molukse roots Frans Leidelmeijer: Een Javaanse jongen Jessica Anthonio: Een traumagedachte Amber Nefkens: Opruimen Patricia Jacob: Tahu bakso IEDERE MAAND 6 8 9 58 16 59 63 64 66 67 63 Nieuwtjes Indopuzzel Oleh Oleh Insta Indo Anak Moesson: Met Morris, Novan, een sprookje en nog veel meer Gezien: Keturunan Beleven Ting Ting Colofon Coverfoto: Gina Pesulima en haar anak anak Mex en Che gefotografeerd door Omid van der Linden. 5- R EP O R TAG E - Schatbewaarders met verhalen Op een dag ging de telefoon. Of we interesse hadden in een kist. Hoe een scheepskist inspiratiebron werd voor niet alleen een artikel maar voor een hele editie. En hoe vasthoudendheid en het nodige engelengeduld daarbij een rol speelden. Door Ricci Scheldwacht / fotografie Shelly Lapré 10D it verhaal begint in Almere. Daar zat de redactie van Moesson nog toen op een late vrijdagmiddag de telefoon ging. Of we interesse hadden in een kist. Een bijzondere scheepskist die de familie uit Indië had meegenomen, vertelde meneer Crawford aan de andere kant van de lijn. Een scheepskist met een verhaal. Hij en zijn vrouw gingen kleiner wonen en in hun nieuwe woning in Capelle aan de IJssel hadden ze er helaas geen ruimte meer voor, zei hij met pijn in het hart. Want niemand in de familie wilde de kist hebben. Of wij er niet een goede bestemming voor wisten? De redactie van Moesson zelf misschien? Het verhaal van meneer Crawford kwam ons bekend voor. Op de redactie krijgen we geregeld telefoontjes van lezers over spullen die ze meenamen toen ze Indonesië moesten verlaten. Die spullen hebben ze hun leven lang bewaard en gekoesterd, maar hun kinderen willen die niet in hun eigen huis hebben. Omdat ze die niet in het interieur vinden passen, of omdat ze voor hen geen emotionele waarde hebben. Om dan afscheid van zo’n voorwerp te moeten nemen doet pijn. Dat weten we na al die jaren dat we dit blad maken als geen ander. We beloofden te zullen terugbellen voor een verdere afspraak. Maar hoe groot was die kist eigenlijk, vroegen we ons af toen we hadden opgehangen. Dus belden we terug met de vraag: kunt u een foto naar ons appen? Dat deed meneer Crawford maar al te graag en meteen. De kist was er een van niet geringe afmetingen. Zeg maar gerust groot. Maar ja, beloofd is beloofd en we hadden toch ja gezegd? Helaas kon meneer Crawford de kist niet zelf komen brengen. Of we hem niet konden komen afhalen in Capelle aan de IJssel? Tijdens de redactievergadering kwam de scheepskist van de familie Crawford ter sprake. Was dit niet een mooie invalshoek voor een verhaal? Over het doorvertellen van verhalen en het doorgeven van onze geschiedenis en onze cultuur. Over hoe niet gehoorde familieverhalen in de vergetelheid dreigen te raken, maar die ontdekt worden door de nieuwe generaties, die op hun beurt weer een nieuwe invulling aan oude familieverhalen geven. Was deze kist niet een geweldig begin voor een sterk themanummer, zoals we elke maand willen maken? Een thema dat herkenbaar is voor al onze lezers? Want de familie Crawford is natuurlijk niet de enige familie met zo’n scheepskist. Iedere Indische of Molukse familie heeft wel een koffer, doos of map met brieven en documenten uit een Indisch verleden. Iedere familie die ooit Indonesië moest verlaten bracht er wel een of meerdere mee naar Nederland. Overal in het land moeten nog duizenden, tienduizenden, misschien zelfs honderdduizenden kisten, koffers en dozen zijn met verhalen. En steeds vaker weten die verhalen hun weg te vinden naar het publiek. Een van de mooiste voorbeelden is de doos brieven en documenten die schrijver Reggie Baay vond na het overlijden van zijn vader, die de Birma-Siamspoorlijn overleefde. Op de doos was geschreven dat hij bestemd was voor njo, het koosnaampje dat zijn vader hem had gegeven. Tijdens zijn leven praatte Reggie’s vader nooit over het verleden. Hoe Reggie ook zijn best deed, het lukte hem niet om zijn vader aan het praten te krijgen. Niet omdat zijn vader niet wílde praten, maar omdat hij dat niet kón. De vondst van de brieven zou aan het begin staan van een heel Indisch oeuvre waar Reggie Baay sinds zijn debuut De ogen van Solo (2005) aan werkt en waarmee hij verder ging in De njai (2008), Portret van een oermoeder (2010) en het Kind met de Japanse ogen (2018). Wat zijn vader niet direct aan hem kon zeggen, vertrouwde hij wel toe aan het papier om het na zijn dood alsnog door te kunnen geven aan Reggie, die er op zijn beurt prachtige literatuur van maakte. Van Dido Michielsen verschijnt deze maand het boekje De erfenis van mijn vader in de reeks Literaire juweeltjes, waarin zij het verhaal vertelt van haar afwezige vader, die het gezin verliet toen zij zeven jaar oud was en van wie zij op haar dertiende besloot dat hij geen rol in haar leven speelde. Ook Dido vond brieven van haar vader, waardoor ze ontdekte dat het beeld dat ze van hem had toch misschien niet klopte met de werkelijkheid. Inspiratiebron voor de succesvolle theatervoorstelling van Diederik van Vleuten was een doos brieven van zijn oudoom Jan die voor de oorlog naar NederlandsIndië vertrok, de Japanse bezetting meemaakte en na de oorlog gebroken Indonesië verliet. En nog altijd komen er verhalen bij uit koffers en dozen die lange tijd onaangeroerd stonden te verstoffen. De jonge filmmaker Daan van Citters besloot samen met Joenoes Polnaija de documentaire Kleinkinderen van de Oost te maken nadat hij een doos met brieven, dagboeken en zelfs geheime rapporten had gevonden van zijn grootvader, die commandant was tijdens de politionele acties. We realiseerden ons dat al die dozen, kisten en koffers niet alleen letterlijk de dragers waren waarin de verha- 1116- I N T ERV I E W - Meerblauw op straat Ze worden ingezet wanneer er een Indisch of Moluks evenement wordt georganiseerd en er behoefte is aan de operationele inzet van politie, bijvoorbeeld op Maluku-dag op het Kwakufestival of bij de Nationale Herdenking 15 augustus 1945. Maar ook wanneer er demonstraties zijn aangekondigd vanuit de Indische of Molukse gemeenschap. Het Indisch Moluks Politienetwerk, ook wel IMP genoemd, is van meerwaarde voor onze gemeenschap in Nederland. Medevoorzitter van het IMP, David Tapirima (42), legt uit waarom. Door Jessica Anthonio / fotografie: Ashley de Groot Wie zijn al die agenten die koelboxen vol saté komen brengen, achter de barbecue kruipen en de hele middag muziek maken, vroeg ik me een paar jaar geleden af toen ik nog in een Indisch verzorgingshuis werkte. Dat bleek het Indisch Moluks Politienetwerk te zijn, afgekort tot het IMP. Mijn eerste kennismaking met hen was heel positief, normaal gesproken betekent een ontmoeting met de politie niet veel goeds. Deze kant - de ongedwongen, vrolijke en empathische kant - van de mannen in uniform, leerde ik toen voor het eerst kennen. Een paar jaar later kwam ik David tegen. Toen was hij nog ‘gewoon’ agent, maar sinds april van dit jaar is hij medevoorzitter geworden van het IMP. Ik ken jullie van de satéparty bij de oudjes, maar wat doet het IMP eigenlijk allemaal? ‘Binnen de politieorganisatie zijn verschillende diversiteitsnetwerken, waaronder een Indisch Moluks netwerk, Turks, LHBTQ, Caribisch, Marokkaans, Chinees en Joods netwerk. Elk netwerk bedient zijn eigen gemeenschap, maar het Indisch Moluks netwerk is veruit het grootste. Wat begon als een bescheiden initiatief is uitgegroeid tot een van de grootste netwerken binnen de politieorganisatie. Het netwerk is ontstaan vanuit het geloof in de kracht van verbinding en het voorkomen van escalatie bij demonstraties en maatschappelijke spanningen. In het verleden werd er bij demonstraties bijvoorbeeld vaker geweld gebruikt om situaties te beheersen, maar wij zien dat als je de dialoog aangaat met iemand van je eigen gemeenschap, het veel minder snel uit de hand loopt. Het doel is om geweld te voorkomen en de veiligheid van de gemeenschap te waarborgen. Naast dat wij als netwerk een professionele functie moeten uitoefenen, vinden wij het ook heel belangrijk om onze culturele identiteit en tradities uit te dragen. En dat begint voor ons bij respect en het eren van de eerste generatie. We tonen onze waardering door een keer per jaar een saté- en muziekmiddag te organiseren in verschillende Indische verzorgingshuizen. Het is belangrijk dat ouderen hun kennis en verhalen kunnen doorgeven aan de jongere generaties, zodat die ook een sterke band kunnen ontwikkelen met hun identiteit.’ Waarom zijn die diversiteitsnetwerken nodig? ‘De politieorganisatie is nog steeds een 17- CO LU M N - Gina Pesulima Foto: Omid van der Linden Meer in touch met mijn Molukse roots 22