HÉT INDISCH MAANDBLAD
67e JAARGANG
• NR. 10 • APRIL 2023 • € 6,60210
Toen ik op school zat, kreeg ik één keer in de zoveel maanden een rapport
mee naar huis. Pas op dat moment wisten mijn ouders wat voor cijfers ik haalde,
want alleen als je het te bont maakte ging er vóór dat rapport
een briefje mee naar huis met de zorgelijke resultaten.
Nu gaat dat niet meer zo. Via een ouder-app
op je telefoon word je onmiddellijk op de hoogte
gebracht van de resultaten van je kind. Krijg ik zo’n
melding, dan kijk ik hoopvol op mijn scherm naar
het resultaat van de toets waar ‘we’ zo hard voor
geleerd hebben. Meestal is dat geen tien.
‘Maar een tien is ook echt on-mo-ge-lijk mam,’
is dan het antwoord. Dat is in de ogen van mijn
jongens dan weer niet het geval als de favoriete
voetbalclub op dreef is. ‘Tien! Tien! Tien!’ scandeert
mijn drietal dan op de bank, gehuld in clubshirts en
zwaaiend met een shawl.
Mijn laatste tien haalde ik alweer tientallen jaren
geleden. Time flies. Maar het getal tien is voor mij
nog wel bijzonder. Drie jaar geleden was Moesson
nummer tien in 2020 namelijk de eerste editie die
ik maakte als hoofdredacteur. Ik werd eraan
herinnerd toen ik de indeling maakte voor het nummer dat nu voor u ligt. Dit wordt dus mijn derde tien
in drie jaar tijd.
Een mooie editie dus om toentertijd mijn periode
als hoofdredacteur mee te beginnen. En als ik dan
naar de betekenis van het getal kijk, en naar de
artikelen in déze tiende editie, dan sluiten die daar
mooi bij aan.
We hebben bijzondere jubilea: 50 jaar Massada,
90 jaar Thé Tjong-Khing, de 100-jarige Maurits
Baal. Maar ook lieve babies, de Roaring Twenties,
recepten uit de jaren 60 en nog veel meer. Allemaal
bijzondere tientallen dus.
Voor mij een tien om trots op te zijn.
Foto: Herbert van der Beek
H
aalde je maar af en toe een vier, zoals ik,
dan kon je die dus makkelijk verzwijgen en
als je geluk had, weer ophalen voordat het
gemiddelde op je rapport verscheen.
En tien is een mooi nummer. Als je de betekenis
van getallen opzoekt, zie je dat tien wordt geassocieerd met leiderschap, vastberadenheid, vertrouwen
en onafhankelijkheid. Het is een symbool van een
positieve houding en optimisme.
3Inhoud
0
10
14
18
Een pril begin met stralende toekomst
Drie moeders over hun babies Kobe,
Kailani en Rafael
10
Top 10 Indo-dingen
20
Nederlands-Indië in de Roaring Twenties
Inge Dümpel dook in de sfeer van
de twintiger jaren
23
30
32
Column: Jessica Anthonio
De nadagen van een dertiger
24
40
Een gevoel van schaamte
40-er Jasper Kunstt werd overvallen door
schaamte, maar waarom?
32
50
Op het ritme van heimwee
50 jaar Massada
38
44
60
Tong Tong tovert met de soetil
Prachtig geïllustreerde recepten uit
de jaren zestig
42
70
Column: Frans Leidelmeijer
Black Emanuelle
18
4
1080
48
Een wonderlijke reis
44
Feuilleton (uit 1983) van Hélène Weski,
48
Thé Tjong-Khing. 90 jaar jong.
54
Maurits Baal (100) kijkt niet om in wrok
deel 1.
90
100
IEDERE MAAND
6
8
9
Nieuwtjes
Indopuzzel
Oleh Oleh
29
Mijn poesaka:
59
Column Patricia Jacob:
60
61
64
66
67
Het kalkdoosje van Joks van Veen
Kentang belado
Insta Indo
Anak Moesson:
Met Melle, Vinn, leuke weetjes en een
sprookje
Beleven
Ting Ting
Colofon
59
50
Een pril begin
met stralende toekomst
Wonderen, groot of klein, we maken ze allemaal weleens mee.
Een van de meest bijzondere wonderen in het leven is misschien wel het krijgen
en zien opgroeien van een kind. Wat geven we aan onze kleintjes door en wat hopen we
voor hun toekomst? Moesson spreekt drie moeders over hun kleine anaks.
Door Aubrey van Leeuwen // foto’s: Sheila Straatman, Chaira Gomis en Rumaila Burden
Kobe Rose
Op 27 november 2022 verwelkomen Sheila
Straatman (36) en haar vriend Vic Pahladsingh (42) hun dochtertje Kobe Rose in hun
gezin van vier. Samen wonen ze in Almere.
Waarom de naam Kobe Rose?
‘Ze is vernoemd naar de basketballer
Kobe Bryant. Ik heb altijd gedacht dat ik
een meisje zou krijgen en had al een hele
lijst met meisjesnamen. Eenmaal zwanger, voelde ik mij op en top fit en kreeg ik
toch het gevoel dat ik een jongetje in mijn
buik had. Alle clichés van kwaaltjes en
dingen die bij een meisje horen tijdens de
zwangerschap, had ik geen last van. Ook
mijn omgeving dacht dat ik een jongen zou
krijgen. Toen dacht ik: shit, stel je voor dat
dit wel een jongen gaat zijn, wat wordt dan
zijn naam? Toen kwam ik eigenlijk op de
naam Kobe. Mijn man vond het een toffe
naam maar zei dat hij het eigenlijk ook wel
dope vond voor een meisje. Toen we met
20 weken het geslacht te weten kwamen,
10
keken we elkaar aan en zei hij: wordt het
Kobe Rose? Waarop ik volmondig ja zei. Ik
ben zelf geen basketballer en mijn vriend
speelt het inmiddels niet meer maar hij
werkt bij Nike en houdt gewoon heel veel
van basketbal. Toen Kobe Bryant was
overleden heeft dat zoveel impact gehad.
Niet alleen op ons maar op iedereen. Op
zo’n jonge leeftijd en zo tragisch is hij tot
zijn einde gekomen. Daarom vonden we
het mooi om onze dochter deze naam te
geven. De naam Rose is een ode aan mijn
moeder Rosanna.’
Waar is ze geboren?
‘Ze is in Amsterdam geboren. Daar zit nog
wel een grappig verhaal achter. Mijn man
is namelijk in Paramaribo geboren maar in
Amsterdam opgegroeid. Zelf kom ik ook
uit Amsterdam. We hadden daarom tegen
elkaar gezegd: no way dat onze kleine in
Almere geboren wordt. Dat vinden we
zo lelijk op het paspoort staan. Ik haddaarom besloten dat ik op het moment
dat ik weeën zou voelen, naar Amsterdam
zou rijden om daar te bevallen. Dat vond ik
ook fijn omdat mijn ouders en de rest van
de familie ook nog in Amsterdam wonen.
Ze is twee weekjes te vroeg geboren maar
doet het hartstikke goed. Dit is mijn eerste
kindje. Ik was al een hele tijd een bonusmoeder omdat mijn vriend al een dochter
van 15 heeft, maar om nu dan echt zelf
moeder te worden is toch anders.’
Wat voor baby is Kobe Rose?
‘Ze is een heel vrolijk meisje, heel makkelijk, lief en easygoing. Wat dat betreft
lijkt ze wel op haar moeder. Ze geeft het
eigenlijk alleen maar aan als ze wil eten of
een schone luier nodig heeft, dan wordt ze
wat hangerig. Verder is ze een hele wijze
baby. Dat hebben ze ook op het consultatie-bureau gezegd. Ze slaapt weinig omdat
ze zo nieuwsgierig is naar haar omgeving.
Haar zus Jayda is ook dol op haar. Zij heeft
aan haar moederskant vier broertjes en
wilde bij ons heel graag een meisje. Toen
we ook daadwerkelijk een meisje kregen
was ze echt over the moon.’
Wat wil je vanuit jouw culturele achtergrond aan haar doorgeven?
‘Mijn vriend is van Surinaams en Hindoestaanse afkomst. Zelf ben ik Moluks en
Indonesisch. Wat ik heel belangrijk vind
is dat zij weet waar haar roots liggen. Het
is belangrijk dat zij dat stukje, die familieband en alle gebruiken die erbij horen leert
kennen. We willen dat zeker doorgeven
want we zien het als onze rijkdom. Daarom
willen we op korte termijn naar Indonesië
en Suriname gaan. Ik denk dat dit ook heel
belangrijk is voor haar om haar identiteit te
kunnen vormen. Zo wordt zij zich bewust
van de weg die haar voorouders hebben
afgelegd zodat zij in het rijke westen kan
en mag opgroeien. De blessings die wij
hier hebben, dat we naar school kunnen en
goede studies mogen volgen, die mag ze
zeker niet for granted nemen.’
Wat hoop je voor haar toekomst?
‘Ik hoop dat zij, ondanks dat het een hele
gekke en roerige tijd is, altijd zichzelf kan
blijven. Ze is eigenlijk in een hele gekke
wereld geboren maar ik hoop dat zij zich
niet zal laten beïnvloeden door alles wat
op social media voorbijkomt. Ik merk
bijvoorbeeld bij mijn bonusdochter dat
het zelfvertrouwen en eigenwaarde van
die jonge meiden zo erg wordt aangetast.
Social media maakt dat ze zo onzeker over
zichzelf worden. Ik hoop dat mijn dochter
de kracht, het vertrouwen en vooral de liefde voor haarzelf mag blijven vasthouden.
Dat ze weet dat ze er mag zijn. Ik hoop ook
dat zij dat terug zal geven aan de mensen.
Dat zij de mensen helpt die het iets minder
hebben en zij het licht mag blijven schijnen
waar dat hard nodig is.
Eigenlijk gewoon dat zij het vrolijke zonnestraaltje blijft dat ze nu al is.’
Kailani
Op 27 juni 2022 komt er in Amsterdam een
baby bij. Chaira Gomies (33) en Darryl de
Koster (29) krijgen dan hun dochter Kailani.
Daarmee krijgen hun dochter Anahera (3)
en peetzoon Kian (2) er een zusje bij.
Waarom de naam Kailani?
Kailani is een Hawaiiaanse naam en
betekent: hemel, lucht en zee. Ze heeft
een zusje van drie die Anahera heet, dat
betekent engel in Maori. Voor de tweede
wilden we graag een naam die ook bij de
naam van haar zus past. Zo kwamen we
op Kailani. We houden veel van muziek,
vooral Polynesische/Melanesische klanken, dat ligt gevoelsmatig gezien toch wel
dicht bij ons. Mijn vriend heeft namelijk
een Indische en ik een Molukse achtergrond. De kinderen zelf voelen ook een
band met deze muziek en raken er zelfs
geëmotioneerd van. Als we bijvoorbeeld
samen naar de Disneyfilm Vaiana kijken,
dan is er onder anderen een scène
11Indo - dingen
Ziet jouw huis eruit als in een woonmagazine?
Of heb je een ‘Indisch huis’ vol rekjes, beeldjes, fotolijstjes, batik kleedjes,
noem maar op. Eigenlijk een beetje zoals onze redactie eruit ziet …
Als je een of meer van deze items in huis hebt liggen,
ben je op de goede weg.
Door Jessica Anthonio en Vivian Boon
1
Indische huiskamer van Louise Springer-Roggeveen,
gepubliceerd in Moesson 15 juli 1988.
Orchidee
Toen onze voorouders NederlandsIndië moesten verlaten, moesten
ook zij afscheid nemen van de tropische planten en bloemen. Gelukkig
voor hen verkochten ze de bekende
orchidee overal ter wereld. Dus
vulden ze de vensterbanken vol met
deze prachtige tropische bloemen.
Het zijn planten waaraan, als je ze
maar lang genoeg laat staan, altijd
wel weer nieuwe bloemen zullen
bloeien.
14
2
Kunststof bakjes
Elke gudang (voorraadkast)
is gevuld met plastic bakjes
in een Indo-huishouden.
Want als we voor gasten koken,
koken we voor een heel dorp.
En je laat je gasten nooit
met lege handen vertrekken.
En wanneer het deksel niet
past? Gewoon een elastiekje
eromheen!3
4
5
6
Botol cebok Oelekan/Cobek Kayu Putih Ruggenkrabber
Google ‘botol cebok’ en
je ziet dat er best veel
mensen zijn die zich afvragen wat het is.
We hoeven dat hier niet
uit te leggen, toch?
Ach, voor de zekerheid:
het is een fles water die
in Indo-wc’s te vinden is.
Om jezelf af te spoelen
na ‘een nummer 2’.
Ik hoor mijn vader nog steeds
‘knarsen en malen’ in de keuken. Lombok, zeezout, trassi
(en waarschijnlijk nog wat andere ingrediënten) et voilá:
sambal. De oelekan is onmisbaar in de keuken om verse
boemboe te maken.
En na gebruik hoef je hem niet
af te wassen. Althans dat heb
ik me weleens laten vertellen
want dan werken al die smaken
er goed op in.
7
8
Guling/Bantal
Ik heb er onlangs een
gekregen, maar hij voelt
niet aan als oma’s guling,
die veel groter, zachter en
fijner was om mee te knuffelen. Of misschien komt
dat gewoon omdat ik
kleiner was en alles van
oma zacht en fijn aanvoelde om mee te knuffelen.
47/11
Wie herinnert zich niet
de snuifkusjes van oma?
Een vluchtige neuskus waarbij de geur van 47/11 voorbij
zweeft. Ook mijn oma had
een kleine flacon van de eau
de cologne in haar tas. De geur
roept nog altijd zoveel goede
herinneringen op.
Bij griep en verkoudheid, of bij
rug- of nekpijn haalde oma de
kayu putih-olie tevoorschijn.
De kruiden en het tintelende
warme gevoel zouden alles
beter maken, zei ze.
Wat ze dan strategisch niet
vertelde, was dat de geur
nog dagen om me heen zou
blijven hangen ...
9
Rijststomer
En dan vooral de old school
emaillen die je op het fornuis
kunt zetten. Tegenwoordig kun
je elektrische kopen, maar er
gaat niets boven het plezier
of de geur van verse, donzige,
met de hand gestoomde rijst.
Dit is ook precies de pan
waaruit ik de lekkerste roti
kukus kan toveren.
Voor elke vervelende jeuk
op je rug. De beste zijn
gemaakt uit één stuk.
Die inklapbare zijn misschien handig voor in
je tas maar volgens mijn
vader krabben die toch
minder prettig.
10
Kipas
Als ik makan zeg, zeg jij
saté! Alle Indo’s, niemand
uitgezonderd, kennen de
heerlijke, pittige en malse
vleessticks. Ze worden
tot in de perfectie gebarbecued. Het draait
allemaal om de balans
tussen warmte en lucht,
met de kipas als belangrijk
onderdeel.
1520
Nederlands-Indië in
de
‘Live now, pay later’ was het nieuwe motto in de jaren 20.
Na het oorlogsgeweld van WO I volgde een tijd van economische groei en
technologische ontwikkelingen, zeker in de Verenigde Staten. Gevoelens van euforie
overheersten. Hoe werden die Roaring Twenties in Nederlands-Indië beleefd?
Inge Dümpel dook de archieven in voor een impressie.
Door Inge Dümpel // foto’s: collectie Robinson & Ducelle
De aanloop
naar de jaren 20
De twintiger jaren werden
voorafgegaan door een
in politiek en maatschappelijk opzicht roerige
periode in NederlandsIndië. Nieuwe initiatieven
en organisaties kregen
voet aan de grond in de
maatschappij en zorgden
voor maatschappelijke
veranderingen.
Zo werd in 1901 bijvoorbeeld de Ethische Politiek
ingevoerd.
De kolonie diende niet langer meer alleen
ter verrijking van Nederland, er moest
verbetering komen voor de inheemse
bevolking. Gezondheidszorg en onderwijs
stonden bovenaan. Boedi Oetomo (Het
Schone Streven), in 1908 opgericht, wilde
18
westerse kennis en de Javaanse cultuur
combineren. De Sarekat Islam, opgericht
in 1911, was de eerste Indonesische
politieke beweging die gelijke rechten
voor de inheemse bevolking nastreefde.
En in 1917 werd het eerste draadloze
contact Nederland-(Oost)Indië gelegd.
Het ‘Indo-Europeesch
Verbond’, opgericht in
1920 had als doel de
sociale, economische en
culturele verheffing van en
(politiek) stemrecht voor
de Indo. Een nobel streven,
maar inlanders werden
niet toegelaten, volbloed
Europeanen wel. Toch bereikte het IEV dat er onder
andere (kweek-)scholen
werden opgericht en dat er
een opleiding voor artsen
kwam. In Indië moesten
tijdens en na Eerste Wereldoorlog grote
problemen overwonnen worden. De
zeeblokkades door de Engelse en Franse
vloot en het tekort aan vrachtcapaciteit
maakten dat Indië nieuwe afzetmarkten en
leveranciers moest zoeken. Deze werden
gevonden in Amerika, Japan en de Pacific.