HÉT INDISCH MAANDBLAD
67e JAARGANG
• NR. 8 • FEBRUARI 2023 • € 6,60
Uit
het hart
Vrijwilligers
vertellen
Joenoes
& Tara
in Gelukzoekers
op Sumatra
LiefdeGELUK
ZOEKERS OP
SUMATRA
KORTHALS STUURMAN PRESENTEERT
VAN DE
MAKERS VAN
DE TOLK VAN JAVA
EN LICHTER
DAN IK
TEKST EN REGIE
OLIVIER DIEPENHORST
STEFAN ROKEBRAND
TARA HETHARIA
WILLEM VOOGD
JOENOES POLNAIJA
YARA ALINK
RICK VAN WERD
THEATERTOURNEE JAN T/M APR ‘23
WWW.TOPTHEATER.NL- VO O R WO O R D -
Eeuwige liefde
Mijn oma Lilly vertelde mij vroeger verhalen over Sampit (Borneo),
waar mijn vader is geboren. De verhalen die ze ook voor Moesson schreef
in de serie: Sampit, wie woont er nu op Sampit! Zij vertrok in 1950
in haar eentje van Java naar Sampit om bij Bruynzeel te gaan werken,
‘op naar een nieuw leven zonder drukpersen en drukinkt.’
‘Ze waren donkerbruin verbrand, roken naar zon,
zee en de “Khoen Hoea”, Babs, Pam en Rogier.
Hun ogen groot van verbazing meer dan nieuwsgierigheid naar alles wat op die smalle kade aan die
brede rivier lag en bewoog.
Tjalie sjouwde een paar koffertjes. Met twee armen
kun je makkelijk vier mensen omhelzen, mijn blijheid
om het weerzien toch verstikt door de vraag:
“Wat komen jullie hier in vredesnaam doen?”
“Wonen,” zei Tjalie eenvoudig. “doe jij toch ook.
En voordat je ‘m nog verder smeert, met jou trouwen.” “Het is hier geen Las Vegas,” zei ik.’
Ik was verkocht, wat een liefdesverhaal. Je zegt toch
geen nee tegen een man die zo gek op je is dat hij
je achterna reist naar Sampit, of all places? En dat
deed ze ook niet. Ze schrijft: “Het gevoel van geluk
dat ik toen had zal ik nooit vergeten. Een man waar
ik eeuwig van wilde blijven houden, een gezin en
een eigen huis. Op palen nog wel liefst.”
Ze leefden een avontuurlijk leven samen, Tjalie en
Lilian. ‘Til death did them part. Lilian was 54 toen
Tjalie overleed op 63-jarige leeftijd. Veel te vroeg.
Ze heeft me verteld dat er later nog wel andere
heren in haar geïnteresseerd waren, maar zij wilde
niet. Er was er maar één en dat was Tjalie.
In de maand van Valentijnsdag hebben we gekozen
voor een Moesson vol liefdesverhalen.
Ik word er erg blij van, ik hoop u ook. En mocht u
de verhalen van Lilian over Sampit nog niet eerder
gelezen hebben? Doen! Dat kan in ons archief op
de website.
Foto: Herbert van der Beek
I
In geuren en kleuren kon ze vertellen over de
overtocht, de grote rivier, het groen, de geluiden,
de dieren. Ik hing aan haar lippen als ze vertelde
hoe Tjalie haar, met zijn drie kinderen uit een
eerder huwelijk, achterna reisde. Lilian schrijft
erover:
3Inhoud
INTERVIEW
10
Met meer ups dan downs
Het albasten huwelijk van Jaap Göbel (104)
en Sjeanne Göbel-Otten (94)
17
Ik heb je lief
26
Ik geef je mijn hart
32
43
Echte liefde overwint alles
Vrijwilligers over onbaatzuchtige liefde
Heb uw naasten lief
Kalani Creutzburg: Een barmhartige veteraan in Amerika
52
32
Gelukzoekers op Sumatra
Joenoes Polnaija en Tara Hetharia over
Gelukzoekers op Sumatra
VERHAAL
24
38
Dol- en dólverliefd
Een heerlijke jeugdherinnering van
Johan Fabricius
Omi’s roti kukus
Een liefdesverklaring aan zijn oma door
Reza Kartosen - Wong
IN MEMORIAM
23
Wouter Muller (1947 - 2022)
BOEKOE
30
Greep uit de kast
MAKAN
52
Bonbons met de wow-factor
De zoete verleiding van Stanly Rutten
Foto: Alex Tan Artworks
4
38COLUMNS
15
Alide Wormser:
48
Frans Leidelmeijer:
59
Patricia Jacob:
Beauty and the beast
Versmelten in de liefde
Emping
IEDERE MAAND
6
8
9
31
37
10
Indopuzzel
Oleh Oleh
Mijn poesaka:
De stemsleutel van Arnold Coors
Adat
Aubrey van Leeuwen over Indische
warmte
60
Insta Indo
61
Anak Moesson: Met Jealynn, Issam,
64
66
67
24
Nieuwtjes
een sprookje en leuke weetjes
Beleven
Ting Ting
Colofon
Coverfoto:
Joenoes Polnaija en Tara Hetharia gefotografeerd door Ashley de Groot
510- I N T ERVI EW -
Met meer ups
dan downs
Jaap Göbel en Sjeanne Göbel-Otten zijn op meerdere manieren bijzonder.
Niet alleen hebben zij de leeftijden van 104 en 94 gehaald, ook zijn ze al 75 jaar getrouwd.
Hun liefde bloeide op in Semarang. Na hun huwelijk kwamen zij naar Nederland
en nu wonen zij al 71 jaar in Gorinchem waar ze, mede door hun albasten huwelijk,
uitgegroeid zijn tot lokale beroemdheden. Al hoeft die beroemdheid voor Jaap niet zo.
Allemaal mensen over de vloer, dat kan soms wel een beetje te druk zijn,
maar aan Moesson vertellen ze graag over hun lange tijd samen.
Door Aubrey van Leeuwen / fotografie: archief familie Göbel
11- VER H AAL -
DOL- EN
dólverliefd
In de jaren zestig schreef Johan Fabricius het feuilleton
Ik kwam uit het Morgenland voor Tong Tong. Een mooie reeks over het leven
in Indië. Een heerlijk fragment uit deel VXII.
Door Johan Fabricius
Foto: Residentswoning aan de Residentsweg - fotoarchief Moesson
24I
n Laan Trivelli woonden naast elkaar de families
Lantzius en Desamories van der Hoeven, waar ik
vaak ging spelen. Veelal in het hete middaguur,
wanneer onze moeders hun siësta hielden.
Wij waren allen even luchtig gekleed: wij jongens
in korte broek en nethemdjes, de meisjes in een
jurkje tot aan de knieën. Blote voeten, blote benen.
Kinderen rijpen snel in de tropen: de meisjes waren
ons, jongens in dat opzicht nog voor; zij waren het
die spelletjes
verzonnen van ‘jij
raadt geblinddoekt
wie ik ben, en dan
moet ik je een zoen
geven.’
Dat ging weleens
met een zoete bekentenis gepaard:
‘Ik ben dol-en
dólverliefd op je,
maar zeg het aan
niemand hoor,
vooral niet aan
Wiesje, want dan weten ze het meteen allemaal!’
Ik had het zwaar te pakken van een allerliefst blondje,
Emmy geheten. Wij zochten (en vonden) elkaar, hielden elkaars hand vast als we dachten dat niemand
het zag. Emmy wilde maar steeds dat ik haar verhalen zou vertellen, alweer net als Nellie in Soerabaia;
ik wist toen nog niet dat daarin voor het meisje (voor
de vrouw) een beveiliging schuilt: het gevaar begint
bij het zwijgen.
En zo vertelde ik dan. Emmy had beo’s en ik berichtte
over al de avonturen die wij al met de beo’s hadden
beleefd. Eén riep er om de kebon, zodra het begon te
regenen. ‘Kebon! Kebon! Ada oedjan, kebon! Panggil
sado!’ En die domme kebon dacht dat het zijn toean
zelf was die dit riep en liep werkelijk de stromende
regen in om een voorbijrijdende sado aan te houden!
Ja, en dan die beo die onze oude kokkie zo plaagde
door treiterend naar de keuken te roepen: ‘Kokkie!
Kokkie! Djangan loepa garem, kokkie!’ En kokkie
die éénmaal vergeten had zout in het eten te doen,
kon het niet hebben dat die brutale vogel haar maar
steeds opnieuw aan haar vergeetachtigheid van die
éne keer herinnerde, en schreeuwde terug: ‘Dijam
loe!’ En de vogel lachte helder, zoals een beo lachen
kan, en riep opnieuw: ‘Kokkie! Kokkie! Djangan loepa
garem, kokkie!’ Net zo lang tot kokkie op een dag
opeens haar geduld verloren had, met haar keukenmes naar de kooi was gesneld en haar kwelgeest had
gegrepen en in blinde woede de keel had doorgesneden. En toen waren alle andere beo’s van hun stokje
gevallen en gestorven, want beo’s, dat was bekend,
konden immers
geen bloed zien?
Emmy vond zulke
verhalen prachtig,
en ik verzon ze
bij dozijnen om
haar een plezier
te doen. Tot er op
een dag iets tussen ons kwam;
ik geloof dat ik op
de dansles juist
éénmaal te vaak
met Noortje Lantzius had gewalst; hoe dan ook, de
blonde engel wilde niets meer van mij weten.
Goed, ik dan ook niet meer van haar; we draaiden
elkaar de rug om en leden in stilte, te trots om het te
laten merken.
En Emmy ging boven op een stenen brugleuninkje
over de langs Laan Trivelli lopende goot staan en
riep: ‘Maar ik ben lekker het mooiste meisje uit de
hele laan!’ En de hemel is mijn getuige, zij wás het.
Ik moest naar haar kijken zoals ze daar stond: mollig
en blank, met dansende goudblonde krullen, haar
wat korte neusje triomfantelijk opgetrokken. En ik
wist dat ik reddeloos verliefd op haar was en dat ik,
graag of niet, de minste moest zijn en schuld bekennen en smeken of het niet weer goed tussen ons kon
zijn. Ik deed het, werd weer in genade aangenomen,
en was de gelukkigste sterveling in Laan Trivelli.
Verder lezen? Het feuilleton Ik kwam uit het
Morgenland is te vinden in ons archief op onze
website www.moesson.com
25- I N T ERVI EW -
Ik geef je mijn
Onbaatzuchtig liefde geven, vrijwilligers doen dat elke dag.
Maar wat houdt het eigenlijk in om vrijwilliger te zijn? Jessica Anthonio sprak
met een aantal vrijwilligers om erachter te komen wat mensen er toe drijft
om vrijwilliger te worden en ook wat zij er zelf voor terug krijgen.
Door Jessica Anthonio
Wederkerige
liefde
H
et is mijn verslaving,’ zegt Anneke Jacob (72).
Anneke werkt momenteel als vrijwilliger bij
het Indisch verpleeghuis Rumah Kita in Wageningen op de afdeling kleinschalig wonen
- een afdeling voor mensen met een dementieel syndroom - maar ik ken haar nog uit de
tijd dat ik bij Stichting Nusantara Zorg werkte,
waar zij ooit begon in de Indische ouderenzorg.
Anneke Jacob
26
Als activiteitenbegeleider had ik veel te maken met
vrijwilligers. In een verpleeghuis waar zo’n 70 man
woont, kan je als activiteitenbegeleider niet veel in
je eentje. Ik leunde voor de extra hulp op de vele
vrijwilligers die de ouderen maar al te graag kwamen
helpen. Het ontroerde mij te zien dat de hulp in alle
gevallen gepaard ging met ontzettend veel liefde en
empathie. Van zowel de vrijwilliger naar de bewoners
als andersom. Het was een wederkerige liefde.
‘Ik was 25 toen ik voor het eerst vrijwilligerswerk
ging doen’ zegt Anneke.
‘Op dat moment was ik volledig huisvrouw en ik wilde
ook weleens anderen zien dan alleen mijn kinderen.
Ik begon met koffieschenken in een bejaardentehuis
en een tijd later ben ik als bijbaan in een verzorgingstehuis gaan werken achter de receptie.