HANKEL
AN
IE • ON
IJ
•
•
K
O
moess n
AF
N
B
HÉT INDISCH MAANDBLAD
Inspireren via
social media
Influencers Serena Verbon
en Glenn Eilbracht
R
NE
MEND
TROUW •
R
D
E
66 e JAARGANG • NR. 3 • SEPTEMBER 2021 • € 6,50
Covid-19 in
miljoenenstad
Jakarta
Wibowo Wibisono
vertelt
Nazomeren
AF
HANKEL
AN
IE • ON
N
IJ
•
•
O
moess n
K
B
R
R
NE
MEND
TROUW •
ONLINE INKIJKEXEMPLAAR
D
E
1Voor de fans van
Yotam Ottolenghi
De weldaden van gefermenteerde look en gedroogde citroen
Zwarte knoflook van Amanprana biedt je de
kracht van fermentatie, en de typische voordelen
van knoflook zonder de geur.
We kennen de talrijke gezondheidsvoordelen van rauwe of gebakken knoflook.
Maar ken je de talrijke voordelen van zwarte knoflook? Zwarte knoflook heeft
een veelvoud van sterke voordelen voor je gezondheid dan normale knoflook.
Daarenboven is zwarte knoflook lichter verteerbaar en... geen look geur. Wow.
Zwarte knoflook van Amanprana fermenteerde 65 dagen bij een temperatuur
van 65°C, luchtvochtigheid van 85% en droogtijd van 48 uur. Kracht en
weldaad vermenigvuldigen zich tijdens dit proces.
Amanprana biedt 3 versies zwarte knoflook aan: poeder, pasta en gepelde
teentjes. Daarnaast bieden we ook gebakken knoflook aan.
Zwarte gedroogde citroen van Amanprana geeft
authenticiteit aan talrijke gerechten.
Volgens eigen recept droogt Amanprana citroenen. Gedroogde zwarte citroen
wordt veelvuldig gebruikt in de Midden-Oosterse keuken. Chef en auteur
Ottolenghi is grote fan van deze intens frisse en zoete smaak.
Zwarte gedroogde citroen geeft karakter aan stoofschotels, soepen, marinades
en tajines. Verkrijgbaar in schijfjes en in poedervorm.
IP
E
S
H
ALS ME
CIJN
VOED
NG
DI
Info, recepten
en inschrijving
op de nieuwsbrief:
www.amanprana.eu
I
Gezondheidsaspecten en
talrijke recepten
vind je online.
P O C R AT
Verkrijgbaar bij biowinkels en amanvida.eu
AMAN
PRANA
SERENE LEVENSKRACHT
Uw biologische webwinkel
WWW.AMANVIDA.EU
Exclusieve bio voeding
Natuurlijke lichaamsverzorging
Houten snijplanken...
Ontdek onze sublieme merken van gepassioneerde startups- V OORW OORD -
Nazomeren
Op 9 juli vierden we feest bij Moesson. Zoals dat hoort begonnen
we een paar dagen van tevoren met eten inslaan. Kip voor de saté,
kruiden voor de marinade, gekleurde kroepoek, emping, lontong…
en dag later sneed collega Jessica de kip in
stukjes en zette het in de marinade – geen
sinecure want ondergetekende had niet goed
opgelet in de winkel en niet alleen dijfilet meegenomen, maar ook nog een kilootje mét bot.
Ja, ik weet, stom, beter opletten.
Een dag later ging mijn zoon van twaalf saté rijgen,
gezellig op de redactie. 130 stuks. Daar wilde hij natuurlijk wel wat mee verdienen, kleine zakenman die
hij is. Thuis bakte hij met z’n grote broer nog de kroepoek, mijn jongste zoon deed de zakjes rijst in de
pan en hield ze nauwlettend in de gaten om te kijken
of het wel echt lontong werd en ik maakte atjar ketimoen. Even verderop stond ook Jessica met zoon in
de keuken nog kroepoek en emping te bakken. (We
hebben dágen kroepoek gegeten...). Ricci sleutelde
de satébarbeque in elkaar en haalde pasteitjes bij
Buis in Den Haag. Ina regelde de versiering, glazen,
bordjes en de drankjes. En op de feestdag zelf hielp
Ashley met het maken van de satésaus, het versieren en foto’s maken.
Vanwege de coronaperikelen konden we maar een
klein gezelschap uitnodigen op onze mediterraan
aandoende binnenplaats. Schrijvers, onze vormgever
en drukker, een paar trouwe adverteerders, vrienden.
Al met al een heerlijke avond om te vieren dat wij al
65 jaar bestaan.
deel uitmaken van de Moessonfamilie. Dat beeld
van die avond, van al die lieve mensen samen in het
goudgele zomeravondlicht, houd ik nog graag heel
lang vast.
Tot slot wil ik nog mijn hartelijke dank uitspreken aan
alle lezers die ons een kaartje of een mailtje hebben
gestuurd om ons te feliciteren, sommigen van jullie
hebben zelfs wat extra’s gestort in de poekoel teroes
pot. Dank jullie wel. We hopen jullie nog vele jaren
van de prachtige verhalen uit onze gemeenschap te
kunnen laten genieten.
Foto: Armando Ello
E
Onze Moesson-bus was aardig volgeladen.
Toen ik daar iedereen bij elkaar zag, lachend, kletsend, etend, moest ik denken aan toen ik een klein
meisje was, iets jonger dan mijn jongste zoon (11)
nu. Aan feestjes van Moesson op de Prins Mauritslaan, toen mijn grootmoeder Lilian hoofdredacteur
was. Het gevoel van familie. Het samen zijn. En
het gedeelde gevoel van trots. Trots om deel uit te
mogen maken van de Moessonfamilie. Wat was het
mooi om te zien dat de traditie wordt voortgezet, dat
de achterkleinkinderen van Tjalie en Lilian nu ook
AF
HANKEL
AN
IE • ON
IJ
•
•
N
K
O
moess n
R
NE
MEND
TROUW •
B
R
D
E
3Inhoud
HISTORISCH
16
Alles kan
Portret van autocoureur en uitvinder
Maus Gatsonides
INTERVIEW
10
Under the influence
Inluencers Glenn Eilbracht en
Serena Verbon als rolmodel
22
Sluipschutters in de tuin
Het anti-woke boek van Hans Moll
26
Bami met krekels
Interview met insectenkweker Paul Jacobs
10
REPORTAGE
38
Holland festival
Indische culturele trots in Californië
44
Covid-19 in Jakarta
Bericht van correspondent Wibowo
Wibosono uit de Indonesische hoofdstad
BOEKOE
49
50
Greep uit de kast
De andere bezetting, Tabee, Indië! en
De Indische navorscher, jaarboek 32
Vergeten verhalen voor de eeuwigheid
Vertellingen uit een koloniaal verleden
door Wies van Groningen
Coverfoto: Serena Verbon en Glenn Eilbracht door Ashley de Groot
AF
HANKEL
AN
IE • ON
N
IJ
•
•
O
moess n
K
B
R
R
NE
MEND
TROUW •
4
D
E
15MAKAN
54
44
54
De grote baas van Toko Joyce
Interview met Fred Lassay
COLUMNS
20
37
59
Frans Leidelmeijer: De ploeger
Alide Wormser: Kamioka; kleurcode zwart
Patricia Jacob: Durianijs
IEDERE MAAND
6
8
9
Indopuzzel
Oleh Oleh
33
Mijn poesaka
De schroevendraaier van Theo Poublon
34
Door de lens van…
Peter Muller
43
Adat
Zeg, ben jij familie van?
60
Insta Indo
61
Anak Moesson
Jolie Hanssens, Marit, historisch
sprookje en leuke dingen
Beleven
Ting Ting
Colofon
AF
HANKEL
AN
IE • ON
IJ
•
•
N
K
O
moess n
MEND
TROUW •
NE
64
66
67
B
R
R
59
Nieuwtjes
D
E
5- N I EU W T JES -
Lezers reageren
Waarde Redactie,
De Ciliwung en, niet te vergeten, de
Citarum behoren tot ‘s werelds meest
vervuilde rivieren - je kunt letterlijk over
de smeerboel lopen! Net las ik weer eens
Tjalie’s prachtige verhaal (Tjies, 1958)
over Meneer Barkey die in de Ciliwung
placht te zwemmen, door de banjir wordt
meegesleurd en op het achtererf van de
weduwe Aubrey aanspoelt.
Nu niet meer mogelijk! Wat een meesterlijke verteller was hij toch!
Groeten van Johan van Leer (nu net 94)
Inderdaad, Tjalie was een meesterlijke
verteller, zowel als Vincent Mahieu als
Tjalie Robinson. Een ‘must read’ voor
iedereen die Nederlands-Indië een warm
hart toedraagt. (VB)
Geachte mevrouw Boon,
Hierbij danken wij u namens minister-president Rutte heel hartelijk voor uw
vriendelijke brief met daarbij het prachtige
jubileumnummer van het Indisch maandblad Moesson. Felicitaties met het 65-jarig
bestaan van dit mooie maandblad!
Wij wensen ook u een heel fijne zomer.
Ministerie van Algemene Zaken
L.S.
Graag wil ik u e.e.a. mededelen omtrent
een artikel over klassieke muziek in Moesson van mei 2021. Eindelijk eens aandacht
voor deze muzikale uitingsvorm. In het
Rijksmuseum is een foto te vinden uit
1925 waarop te zien is dat in NederlandsIndië veel gebeurde op dit gebied. Hoop
t.z.t. over bovengenoemde iets in Moesson aan te treffen.
Vriendelijke groet, R.J. Belle
Oproep:
horloges
gezocht
Een horloge is een heel persoonlijk
item. Een sieraad dat vroeger van
levensbelang kon zijn, vrijwel altijd
met de eigenaar meekwam en letterlijk
meetikt met de polsslag. Voor een
nieuw project dat gaat over horloges
uit de jaren 30 tot en met 60 en hun eigenaren die in Nederlands-Indië of Indonesië hebben gewoond of gewerkt,
is Bas Kuiper in samenwerking met
Moesson op zoek naar mensen die een
(erf)stuk in bezit hebben en hierover
willen vertellen. Zo blijven de verhalen
achter de horloges behouden.
Ben of ken jij iemand die Bas verder zou willen helpen? Mail dan
naar: svkuiper@hotmail.com of tel:
0630120985
Onze redactie was ook blij met het portret
van deze twee jonge musici. Klassieke
muziek heeft onze aandacht en we zullen
daar ook zeker weer over schrijven. (VB)
Het fijnste plekje om te
slapen?
Floki, de kucing van Sharon, heeft het
allerfijnste plekje gevonden. Zo lief.
Hebbes!
Vorige maand mochten wij drie keer
het boek Lotus weggeven.
De winnaars zijn: J. Koomen, J.E van
Gent, Reiny van Milt- Houweling.
Nieuwe
website
De oplossing van de Indopuzzel was
vorige maand: GEFELICITEERD. De
winnaar van de unieke Moesson-mok
is… C.E. Tjaden.
Moesson werkt aan een nieuwe website en een dezer dagen gaat-ie live!
Natuurlijk vind je er onze shop en ons
digitale archief, maar ook nieuwtjes
en artikelen, speciaal voor de site
geschreven. Dus houd onze site in de
gaten! www.moesson.com
Gefeliciteerd!
AF
HANKEL
AN
IE • ON
N
IJ
•
•
O
moess n
K
B
R
R
NE
MEND
TROUW •
6
De overgrootvader van Bas en een horloge uit
die tijd
D
E- N I EU W T JES -
Stamppot met Sambal,
het eerste kinderboek van
Stichting Tong Tong.
Een bezoek van het jongetje Milo aan zijn
Indische oma staat centraal in dit boek
van Monique Boon met illustraties van
Jeroen Krul. Het verhaal haalt dierbare herinneringen naar boven over een
Indische oma en alles wat daarbij hoort.
Voor Indische ouders, maar ook voor de
oma’s en opa’s die voorlezen, is het boek
een manier om met hun kinderen terug te
blikken naar de sfeer die zij bij oma thuis
ervoeren. Het gaat over de dingen die
haar bijzonder maken, anders dan andere
oma’s, omdat zij Indische roots heeft.
Oproep:
gedichten
Ken je dit rijmpje nog?
Hujan datang, kambing lari
Matros mabok, saban hari
Binnenkort wijden wij een editie van
Moesson aan de poëzie. Heb jij, of
heeft iemand in jouw omgeving een
mooi gedicht geschreven dat je graag
in Moesson zou publiceren? Laat het
ons voor oktober weten en wie weet
nemen we jouw inzending mee.
redactie@moesson.com
De ondergang van de
Junyo Maru
Niet zomaar
een muur
Een prachtige muurschildering van
vogels en bloemen prijkt sinds begin
augustus op de gevel van een pand in
de Indische buurt in Amsterdam (kruising Zeeburgerdijk/Molukkenstraat).
Kunstenares Irene Lopez Leon liet zich
inspireren door het natuurlijke erfgoed
van Indonesië en door de inwoners
van de buurt. Het kunstwerk is gemaakt in opdracht van Eigen Haard en
Street Art Museum Amsterdam: ‘Alles
wat Amsterdam en haar inwoners zo
mooi maakt kwam terug tijdens de
week schilderen: gastvrijheid, branie,
af en toe een scherpe opmerking,
geintjes en goede gesprekken.’
AF
HANKEL
AN
IE • ON
IJ
•
•
N
K
O
moess n
MEND
TROUW •
NE
foto: Vancouver Archives/ Edwin Walter Frost
Elk jaar worden op het ereveld Leuwigajah, even buiten de stad Cimahi,
niet ver van Bandung de slachtoffers
herdacht. Op dit ereveld bevinden zich
de graven van ruim 5.000 Nederlandse
oorlogsslachtoffers. Ook op Landgoed
Bronbeek in Arnhem worden de slachtoffers elk jaar herdacht bij het monument Japanse Zeetransporten.
B
R
R
Op 18 september 1944 vergaat het
Japanse vrachtschip Junyo Maru. Aan
boord bevinden zich 4200 Indonesische
dwangarbeiders en 2500 krijgsgevangenen. Het schip wordt getorpedeerd
door een Engelse onderzeeër. Nog altijd is de ramp met de Junyo Maru een
van de grootste scheepsrampen in de
geschiedenis. Bij de ramp vielen vier
keer zoveel doden als op de Titanic.
D
E
7Under
- I N T ERV I EW -
the influence
AF
HANKEL
AN
IE • ON
N
IJ
•
•
O
moess n
K
B
R
R
NE
MEND
TROUW •
8
D
EInfluencers, wie zijn ze, wat doen ze en waarom kijken we zo graag naar ze?
Een influencer is iemand die anderen, met name op social media, kan beïnvloeden.
De mensen die ze volgen voelen zich verbonden met of willen graag net zo zijn
als de influencer. Succesvolle zakenmensen worden gevolgd om hun adviezen
of om het financieel aantrekkelijke leven dat ze leiden, modellen om hun mooie
verschijning, motiverende sprekers om de inspiratie die ze overbrengen en ga zo
maar door. Moesson spreekt met twee bekende in(do)fluencers: Serena Verbon (37)
en Glenn Eilbracht (33).
Door: Jessica Anthonio, Foto’s: Ashley de Groot
AF
HANKEL
AN
IE • ON
IJ
•
•
N
K
O
moess n
R
NE
MEND
TROUW •
B
R
D
E
9INFLUENCEN, WAT IS DAT EIGENLIJK?
Serena: ‘Als mijn opa’s en oma’s nog geleefd hadden
zou ik het zo hebben uitgelegd: Je hebt een Indisch
recept en dat is zó lekker dat je denkt:“Dit MOET ik
delen met mijn vriendinnen.” Maar in plaats van dat
ik het in een kleine vriendinnenkring deel, deel ik dat
op internet. Mensen volgen daar wat ik doe, dus op
die manier deel ik het recept niet alleen met een paar
vriendinnen maar met honderdduizend mensen. Ik
geef tips via internet en ik hoop dat een ander daar
wat aan heeft.’
Glenn: ‘Voor mij gaat het om een positieve verbinding maken. Mijn doel is om heel veel mensen te
inspireren en hen te laten zien dat je er mag zijn
ongeacht wie je bent. Je hoort jezelf te kunnen zijn.
Het was daarom ook extra bijzonder dat ik binnen
een jaar tweehonderdduizend volgers had behaald.
Daar ben ik wel heel erg trots op.’
IK HOOR DAT INFLUENCERS VAAK GRATIS LUXEPRODUCTEN ONTVANGEN IN RUIL VOOR EEN PROMOTIE OP HUN PAGINA, OF ZELFS LEUKE GELDBEDRAGEN. KUN JE LEVEN VAN HET INFLUENCEN
OF MOET JE DAARNAAST OOK NOG ‘GEWOON’
WERKEN?
Serena: ‘Ik krijg elke dag veel aanbiedingen van bedrijven die met mij willen samenwerken. Dus wat dat
betreft is het een luxe dat ik de krenten uit de pap
kan kiezen. Het is daarom nooit een probleem om
producten en diensten te kiezen waar ik écht achter
sta. Als ze met iets komen waar ik niet achter sta, ga
ik dat ook zeker niet promoten, hoeveel geld ze mij
ook bieden.’
Glenn: ‘Naast mijn werk als influencer heb ik een
baan als commercieel medewerker. Ik hoop ooit
wel fulltime mensen te kunnen inspireren, maar nu
noem ik het nog mijn passie. Het moet nooit een
drijfveer zijn om volledig onafhankelijk influencer te
zijn, dan wordt het een verplichting. Mijn drijfveer is
voornamelijk dat ik doe wat ik leuk vind. Als er geen
sociale media hadden bestaan dan had ik denk ik
mijn aandacht gericht op het schrijven van een boek
en het schrijven van gedichten. Het was voor mij
altijd een soort verwerkingstherapie om te schrijven
over mijn onzekerheden in de tijd dat ik gepest werd.
Het van me afschrijven hielp mij door een zware
tijd heen. Helemaal omdat ik er vroeger niet veel
over durfde te praten. Ik merkte dat het opkroppen
van gevoelens niet werkte, daarom ben ik toen ik 16
was een website tegen pesten begonnen. Ik was de
eerste in Nederland die dat deed en ik heb daarmee
de landelijke en internationale media bereikt. In
Nederland en België gaf ik interviews en kon ik mijn
verhaal vertellen in verschillende tijdschriften, radioprogramma’s en televisieshows.’
Serena: ‘Ik doe dit fulltime sinds 2011 en ik kan
AF
HANKEL
AN
IE • ON
N
IJ
•
•
O
moess n
K
B
R
R
NE
MEND
TROUW •
10
D
E
Ik kan er heel
goed van leven
er heel goed van leven, ik heb er ook hard voor
gewerkt moet ik zeggen; een 80-urige werkweek was
mij niet vreemd. Toen ik net begon deed ik dat nog
naast mijn werk als farmaceutisch analist maar op
een gegeven moment kon ik daarmee stoppen. Ik
heb hard gespaard waardoor ik een prachtig huis in
Houten in mijn eentje heb kunnen kopen. Ik hoop
het voor mijn 40e te hebben afbetaald. Nu kan ik het
gelukkig wat rustiger aan doen, minder workaholic
en meer genieten van mijn twee kinderen. Ik werk nu
zo’n twee a drie dagen in de week. Bloggen staat op